Къенин макъалада вичикай ихтилат физвай урус дишегьли Раиса Васильевна 1934-йисан 11 октябрдиз Ростов областдин Чертковский райондин Манково хуьре дидедиз хьана. КIелун куътягьайла,ам Дагъустандиз рекье твазва ва адакай адан кьвед лагьай Ватан хьана.
Къе хьиз рикIел алама, чна школайра кIелдайла, цIудралди районра Урусатдай, дагъвийрин аялар савадлу авун патал рекье тунвай муаллим-рушар, сагъламвилин даяхар тир духтурар ва масабур авай. Практикадиз атайбурукай чIехи паюниз чи хуьрерай чпин кьисметар жагъана, чешнелу хзанар арадал гъана, уьмуьрлух яз чи бинейрикай чпиз ерияр кьуна.
Ибур чи патара жагъин тийизвай пешекарар тир. Амма бухгалтерар ва маса пешекарар чахъ авачиз тушир. Зун армиядин жергейрай хтанвай вахт тир. Райисполкомдин кьилин бухгалтер тир, урусатдин цуьк хьтин, юкьван буйдин руш, эгер расу чIарар авачиртIа, лезги яни, урус яни чир жедачир. Гуьгъуьнлай чир хьайивал, ам кьасумхуьруьнви Бабаев Магьмудпашадин уьмуьрдин юлдаш яз хьана. Алай вахтунда Раиса Васильевнади Кьасумхуьруьн «КТВ» телестудиядин бухгалтер яз кIвалахзава. Заз адакай гзаф инсанривай хъсанвилин ихтилатар ван хьана. Чна адавай вичин кьисметдикай кьве гаф лугьун тIалабна.
-Зун Ростов-наДону шегьердин бухгалтервилин курсар куьтягьайла, 1953-йисан июндин вацра гележегдин кIвалах давамарун патал Дагъустандиз, виликан Кьасумхуьруьн райондиз рекье тунай. 1955-йисалди за РайПо-да бухгалтервал авуна. 1955-йисалай 1968-йисалди райисполкомдин централизо¬ванный бухгалтерияда кIвалахна. 1968-2003-йисара райфинотделдин кьилин бухгалтервал авуна. 2004-йисалай къенин йикъалди телевиденидин бухгалтер яз зегьмет чIугвазва. Зи кIвалахдиз кутугай къиметни гана, гьуьрметарни авуна, захъ Россиядин финансрин министерстводин, Дагъустан республикадин талукь идарайрин Гьуьрметдин Грамотаяр ава, са шумудра соцсоревнованийра гъалибчини хьана.
Заз чидач вучиз ятIа, заз и ерияр, инин халкьарни кваз гзаф бегенмиш хьана, инай заз уьмуьрдин юлдашни кьисмет хьана. Зун ирид аялдин диде, цIукьуд хтулдин ва кьуд птулдин бадени я. Вири и кIвалахрай, зи бахтлу кьисметдай, за лезги халкьдиз, зи хуьруьнвийриз ва чир-хчирриз чухсагъул лугьузва. За абуруз, абуру вирида зазни гьуьрмет ийизва. Им зи мецин ширинвилелай, кIвалахдин михьивилелай, къилихдин къенивилелайни аслу я.
Амма, заз ван хьайивал, и мукьвара куь мукьвабурукай са жегьил гада урус руш галаз хтанвалда. Адакай кьве гаф лагьайтIа жедачни?
-Хьайи кар я. Т1варар за кьадач, са жегьил урус рушни галаз хтайла, гададин диде ва маса мукьва-кьилияр и кардиз акси тир. Сада лугьунни авуна: «Матишкайриз и чкаяр бегенмиш жедайди туш, ам, аквада квез, са вацралай, лув гана Урусатдиз катдайди я». Завай и гафар эхиз хьанач. За, сес хкажна лагьана: «Я вахар, зунни матишка туширни? Зун вучиз катнач?!» Матишка лагьай дишегьлидиз лугьудай гаф жагъун тавурла. «Вун - матишка туш, вун - чакай я!» лагьана.
Эхь. Уьмуьр са акьван регьят затI туш. Четинвилерни хьана, регьятвилерни. Пашманвилер – тIимил, шадвилер - пара хьана. Заз лезгийрин адетар, абурун хуьрекар пара бегенмиш я. Зун эвленмиш хьайи пуд йисалай, кьил чIугваз диде атана. За хъчарикай афарар ийидайла, ам мягьтел хьана амукьна, хъчар - каш авай вахтара чарасуз недай затIар я лугьуз. За гьазурай хъчад афарар дидедиз бегенмиш хьана. Гьелбетда, лезгийрин хуьрекар ширин я, амма абур тамамвилелди гьазуризни алакьна кIанда. Зи гъуьлуьн ваха, расука авунваз, чазни буюр авунай. Зазни расука ийиз кIанз, за юлдашдивайни хабарар кьаз, ам гьазурна. Чуьхвена михьнавай руфуна, гьар са затIунал таъмин авунвай затIар туна, синида лапагдин михьнавай кьил амаз, Магьмудпашадивай хабар кьунатIани,зун гъавурда гьат тавуна, амни туна, руфун цвана. къажгъандик кутуна.
Расука ава лагьана, юлдашди вичин дустаризни эверна, кIвале межлис ачухна. Синида аваз гъайи расука чкIулдал атIай кас, вилер экъис хьана амукьна. Расукадай, кIелен кьил акъатна. Садбур хъуьрез, муькуьбур заз тамашайла, зун а патал алай кIвализ фена шехьна. Заз, лапагдин кьил, расукадин къене тун тавун, кьилди ргадайди чидачир!
Эхь, уьмуьрдин рекьера тежедай кар авайди туш. Гьар гьикI ятIани, вичи вич «чакай» яз кьуна, хуьре-кIвале, кIвалахал еке гьуьрмет аваз зегьмет чIугвазвай Рая вахаз къвезвай гаф - аферин ва чухсагъул я. Чаз адахъ мадни еке бахтар хьана кIанзава,- лугьузва Культурадин управленидин ва телевиденидин къуллугъчийри. Зунни абурун гафариз шерик я.
