Чахутка лап фад вахтарилай малум тир ва хаталу азар я. Ам чахуткадин микробактерияди (адаз Кохан палочкани лугьузва) арадал гъизва. Виликдай чахутка дуьньядин гзаф уьлквейра, гьа жергедай яз чи уьлкведани чкIанвай, адак гзаф кьадар инсанар начагъ тир. Амма и бактерийриз акси дарманар акъатайдалай инихъ и азардик начагъбурун кьадар тIимил хьана.
2009- йисуз и азардик начагъбур яз чи учетда 37 кас авай. Санлай къачурла 37165 кас флюрообследование авун лазим тир, ахтармишайди 22196 кас я, ида 60 процент тешкилзава.
Чахуткадин сифте лишанар ихьтинбур я: беден фад зайиф жеда, иштягь квахьда, гзаф гьекь акъатда, ифинар акьалтда, уьгьуьяр яда, са кьезил кIвалах ийиз хьайитIани галат жеда.
ЧIехи яшарин инсанрик чахутка кватIа флюорографический къайдада, гьекь ва цвар ахтармишуналди (бактериологический къайда), гьакIни иви ахтармишуналди (иммунофермерный къайда) чириз жеда.
И хаталу азардин вилик пад кьун патал сифте нубатда чахуткадиз акси БЦЖ рапар яна кIанда. Са гьихьтин ятIани себебралди аялар хадай кIвале хайи аялар фад и азардик начагъ хьунин къурхуллувал ава. ГьакI хьайила диде- бубади гьар йисуз чпин аялар флюорографиядин куьмекдалди ахтармишун лазим я.
И азардин вилик пад кьун патал гьарда вичин михьивилерал амал авун, бедендин, парталдин, мес-яргъандин, яшамиш жезвай чкадин, тIуьн недалди вилик гъилер чуьхуьн, кIвалин гьава дегишарун, кIвал хъсандиз къакъажун, эквериз вегьин ва я флюорографиядин ахтармишун лазим я. Гзаф вахтара чахутка маса азарар - грипп, бронхит, стIалжем хьиз башламишда. Гьаниз килигна, поликлиникадиз фейи гьар са касди йиса са сеферда экве¬риз вегьин лазим я.
Са бязи инсанри эквериз вегьин зиян яз гьисабзава, абур ягъалмиш я: идакай са зарарни авач. 7-14 йис яш хьайи аялриз школада прививкаяр авун, сифте яз гъилер яру хьайи инфи¬цированный аялриз профилактикадин сагъарун тухун ва маса профилактикадин серенжемар кьабулун чарасуз я.