№25

1990-йисан 12-июндиз Россиядин халкьарин депутатрин Съездди Россиядин государстводин аслу туширвилин гьакъиндай Декларация кьабулна ва СССР-дин законрин винел Россиядин законрихъ артуханвал авайди малумарна. Россиядин Федерациядин Президентдин «Россиядин Федерациядин Государстводин суваррин гьакъиндай» Указдалди 1994-йисалай инихъ Россиядин Югъ гьар йисуз 12-июндиз къейд ийизва. Россиядин Югъ азадвилин, ислягьвилин ва закондинни гьахълувилин бинедаллаз вири инсанрин арада меслят хьунин сувар я.

Ахцегьа «Шарвили» эпосдиз талукьарна, лезгийрин милли суварин гзаф рангаринни таварин жанлу, метлеблу серенжемар кьиле тухвайдалай инихъ са йис алатнава. Са йисан идалай вилик чи эпосдин тартибдиз хканвай тамам текст лезги чIалал, адан са пайни урус чIалаз таржума авунваз чапдай акъатна: Ахцегьрин кьилихъ галай КIелез-хев дагъда -Самур дере капун юкьвал алайди хьиз аквадай чкадал риваятрик квай халис ватанперес игитдиз- вичин гьайбатлу тур дагъдик кутуна, виридаз ван къведайвал «Нагагь куьн чапхунчийриз акси женгина кIевера гьатиз хьайитIа, пудра «Шарвили!» лагъана заз эвера, гьа чIавуз квехъ галаз санал зун душмандин хуруз экъечIда ва ам магълуб жеда» лагьана инанмишарай къагьримандиз гуьмбет хкаждай чкадал кьван эцигна.

Агъа СтIалрин къазмайрилай тир Садыкъи Дадаш заз фадлай мукьувай таниш я. Зегьметдин ветеранди мукьвара вичикай, вичин уьмуьрдикай авур ихтилатди, «жув кIевяй акъуддайди жуван кьве гъил я» гафари заз екез таъсир авуна. За кьатIана: аял ва жаван йисара четинвилер, азиятар гзаф хьана Дадашан уьмуьрда. ИкI, буба кулак я лагьана кьуна суьргуьн авурла адан 8 йисни хьанвачир. КIвални, шейэрни тулкI авуна. Гъвеч1и 3 аял гваз амукьай диде Гъулангерек малар авай цурун са пипIе яшамиш хьуниз мажбур хьана. ЯтIани, колхозда кIвалахиз, Гъулангерека аялриз дидевални авуна, бубавални.

Эхиримжи вахтара чи райондани агьалийрин патай, куьруь са вахтунда вахкуда лугьуз, пулунин буржар кьаз, ахпа йисаралди вахкун тийизвай, эхир гьатта судрални аватзавай дуьшуьшарни гзаф жезва.

Ватандин ЧIехи дяве башламиш хьайидалай гуьгъуьниз, душман терг авунин къаст рикIе авай агъзурралди жегьилри чпин чанар къурбанд авуна.Ватандин ЧIехи дяведа советрин халкьари, туьтуьнихъ кьван яракьламиш хьанвай гужлу армия Сталинград кьаз алахънавай арада, абуру ахьтин игитвилер къазанмишна хьи, гьайиф хьи, виридакай кхьиз хьанвач, виридакай малуматар жагъанвач. Эгер чун дяведа телеф хьайи аскеррин тIварар кхьенвай списокриз тамашайтIа, гзаф кьиникьар 1942-йисал аватзава. Вучиз лагьайтIа, гьа и йисуз тIурфан галаз атай душман кьулухъди гадарна, чи армия виликди физвай вахт тир.

2009-йисуз Сулейман-Стальский районда ратарин хци инфекциядин 58 дуьшуьш хьана, абурукайни 8 тайин этиологиядин ва 50 дуьшуьшни тайин тушир этиологиядинбур я. Дизентерия малум хьанач. Сальмонеллездик начагъвилин са шумуд дуьшуьш хьана. Алай йисакай алатнавай 5 вацра ратарин хци инфекциядикди начагъ хьунин 25 дуьшуьш регистрация авунва. Абурукайни тайин хьанвай этиологиядин 4, тайин тушир этиологиядин 21 дуьшуьш хьана. Дизентериядик ва сальмонеллездик начагъвилин дуьшуьшар малум туш Ратарин къати инфекция (ост¬рые кишечные заболевания) - са жерге начагъвилер таъкимарун, абурун вилик пад кьун сифтени-сифте чи гьар йикъан михьи яшайишдин шартIарилай, яни санитар¬ный культура хуьнилай гзаф аслу я. Жуван хсуси михьивал хуьнин чарасуз къайдайрал амал тавуни гзаф дуьшуьшра руфунин инфекциядин къати начагъвилер арадал гъуниз еке куьмек гузва .

Эхиримжи вахтара Уллугъетягърин врачебный амбулаторияда хъсанвилихъди еке дегишвилер кьиле фена. Виликдай амбулатория колхоздин конторадин са кIвале авай. Ида духтурриз инсанар кьабулунин, абурун сагъламвал ахтармишунин, лазимвал авайбуруз медицинадин рекьяй куьмек гунин кIвалах четинарзавай. И кар фикирда кьуна, хуьруьн администрациядин кьил Агъарзаева Зуьгьрехалуман теклифдалди патав гвай клубдин дараматдин кьве кIвал амбулаториядив вахкана. Анагар духтурри чпин пулунин такьатралди ремонтна. И кардик са шумуд пенсионердини чпин пай кутуна. Нетижада гила амбулаториядихъ хъсандиз тадаракламишнавай 5 кIвал хьанва. Ида гьар са духтурдиз азарлуяр кьилдин кабинетра кьабулдай мумкинвал гузва.

Азар чIугурда-лай гуьгъуьниз бедендиз къуват хтун патал са стакандавай цIранвай мур-кIадин це хуьрекдин кьве тIурунавай апельсиндин миже, 1/2 чайдин тIурунавай кьел сад- садак какадарна, йикъа кьве сеферда са стаканда авайди ишлемишда.

Райондин Куьре патан гъвечIи хуьрерикай сад тир Салиянрин хуьруьн агьалийрихъни дяведин цIай галукь тавуна амукьнач. Садбур дяведа телеф хьана, садбур хуьруьн къене зегьметдин рекье.