И йикъара райондин хуьруьн майишатдин управленида хуьруьн майишатдин пешекаррихъ галаз координационный совещание кьиле фена. Ам управленидин начальник Мегьамедзагьид Мегьамедсадикьович Бабаева кьиле тухвана. Анал хуьруьн майишатдин набататрин зиянкар гьашаратрихъ ва азаррихъ галаз женг тухунин месэла веревирдна.
М. Бабаева къейд авурвал, алай вахтунда хуьруьн майишат вилик тухунин кIвалахда районда хъсанвилихъ са жуьре дегишвилер жезва. И кардиз муниципальный райондин Кьил И. М. Яралиева кьетIен фикир гузва. Нетижада алай йисуз са кьадар кIвалахарни арадал атанва. Майишатар дигидай целди таъминарунин мураддалди кьилин къаналар ремонт авунва, Сардархуьр-ДаркIуш водоводдал эцигунрин кIвалахар йигиндаказ кьиле физва, майишатриз лазим куьмек гун патал «Куьре -Агро» МТС кардик кутунва ва масабур.
Райондин хуьруьн майишатдин кьилин хилер, гьа виликдай хьиз, магьсулдарвал, багъманчивални уьзуьмчивал яз гьисабзава. И кардал хуьруьн майишатдин карханаяр, чилер кирида кьунвай арендаторар, КФХ-яр, ЛПХ-яр машгъул я. Амма, магьсулдарвилин, багъманчивилин, уьзуьмчивилин хилера авай гьал рази жедайди туш.
Чи район вири патарихъай тIебиатдин къулай шартIар авай, виликдай республикадилайни яргъара машгьур авур район я. ГьакI хьайила, чна кьилин фикир перестройкадилай вилик квай йисара къазанмишай агалкьунар арадал хкун патал зегьмет чIугун лазим я.
Чна гьар йисуз 150-200 гектар майданра багълар, уьзуьмлухар кутазва. Малум тирвал, и кар патал еке харжиярни ийизва. Амма са 4-5 йисалай акIурнавай къелемар кьуразва, чIугур зегьметарни гьакI физва.
Алай вахтунда хуьруьн майишатдин производстводин бегьерлувал хкажун патал гьам цазвай набататрин тумунихъ ва гьам акIурзавай къелемрин еридихъ галаз алакъалу месэлаяр вини дережада аваз гьялун герек къвезва. Районда цIийи багълар, уьзуьмлухар кутунин гьерекатдал чан къвезватIани, винидихъ лагьайвал, къелемрин ери хъсанди я лугьуз жедач. ИкI тирвиляй гьар са къуллугъди ва анра кIвалахзавай пешекарри саналди тир план туькIуьрна кIвалах хъсанарун лазим я.
Анал ДР-да авай «Россельхознадзордин» УФС-дин къенепатан карантиндин государственный инспектор В. Ханбалаева вичин рахунра лагьайвал, чи район фитосанитарный зона яз малумарнава. Районда 680 гектарда калифорнийский щитовка, 480 восточная плодожорка, автомобилрин «Кавказ» рекьин, ДаркIушкъазмаяр, ЦIийи Макьарин, Эминхуьре, Герейханован хуьре америкадин лацу чепелукь, Эминхуьре ва Зардиян участокда уьзуьмлухра дувулдин филлоксера, никIерани чуьллера горчак ползучий ва повилика карантиндин азарарни набататар чкIанва. Идан кьилин себебни са гуьзчивални авачиз низ гьикI кIан хьайитIани, гьинай хьайитIани райондиз цадай тумар ва къелемар гъиз, азарар чIукIурзава, абурухъ галаз женг тухузвач. Хуьрерин муниципальный тешкилатрин кьилери чпин сергьятра карантиндин объектар ахтармишунин ва абур терг авунин кIвалахдиз лазим кьадарда фикир гузвач. Маточно-черенковый багъ, фумигационная камера тахьунин нетижада «Ашагастальский» ЗАО-дин питомникда битмишарзавай къелемрал калифорнирская щитовка ва восточная плодожорка жезва.
Чи къуллугъди «О карантине растений» Федеральный закондин истемишунар кьилиз акъудун патал чна къуллугъзавай сергьятда гуьзчивилин ахтармишунар, карантиндин объектрин чешмеяр терг авун тешкилун, къелемар битмишарунал, райондиз гъизвай маса продуктрин еридал гуьзчивал тухузва, хуьруьн майишатрин карханайрин руководителриз меслятар гузва.
Амма герек техника, дарманар маса къачудай пулунин такьатар тахьун себеб яз вири месэлаяр кIандайвал кьиле тухуз жезвач.
Совещанидал Россельхозцентрдин уртах районрин филиалдин кьилин агроном Къ. Магьмудова вичин рахунра чилел зегьмет чIугвай ксариз закондин бинедаллаз, вичин ихтиярар хуьналди, кIвалахиз чирунин, гъавурда тунин, тумарин ери ахтармишунин ва набататар азаррикай ва зиянкар гьашаратрикай хуьнин везифаяр кьиле тухузвайди малумарна.
Кьилди къачуртIа, фитосанитарный мониторинг тухузва, азарар ва зиянкар гьашаратар акъатнавайдан гьакъиндай майишатрин пешекарриз ва хсуси майишатрин иесийриз гьихьтин дарманар гьикьван кIанзаватIа ва ядай вахтарни къалурна хабардар ийизва, кьиле тухвай серенжемрин нетижаяр ахтармишзава, хуьруьн майишатдин продукция гьасилзавайбуруз консультацияр гузва, цазвай тумунин ери ахтармишзава.
Чи емиш гъизвай багълара тарариз ва бегьердиз боярышницади, цветоедди, шелкопрядди, златогузкади, плодожоркади, тляди, паршади, гнилди, мучнистый росади, уьзуьмлухра оидиумди, милдьюди, зудинади, филлоксеради ва масабуру еке зиянар гуда. Алай вахтунда чи идарадивай дарманралди таъминариз жеда. Герек хьайила чавай меслятар къачуз жеда. Анжах, чаз майишатриз фин-хтун патал улакь хьанайтIа хъсан жедай.
Управленидин начальникдин заместитель Гь. Абдулкъафарова хуьруьн майишатдин пешекарриз, арендаторриз, фермерриз багълара ва уьзуьмлухра гьи вахтунда агротехникадин гьихьтин серенжемар тухвана кIандатIа чир хьун герек тирдан, такьатар тIимил харж авуна, гзаф бегьер ва къазанжи къачунин гьакъиндай лагьана. И кар патал чилин, сортунин мумкинвилерни, агротехникадин сирерни, чкадин шартIарни чир хьун чарасуз тирди къейдна. Гьайиф хьи, чи майишатрин, карханайрин кьиле авайбуру, агьалийрини и къайдаяр кваз кьазвач, къелемар цазвач, ахпа абурухъ бегьем гелкъуьнни тешкилзавач, нетижада абур кьуразва, хкатзава.
Эхирдай Мегьамедзагьид Бабаева нетижаяр кьуна, меслятар къалурна, теклифар гана.