Мисалда лугьузвайвал, вири вахтуниз килигда, амма вахт са куьнизни килигдач, ада виликди еримишда. Ингье, зулни яваш-яваш тамамвилелди вичин ихтиярда гьатзава. Ида хуьруьн майишатдин карханайрин, КФХ-рин, арендаторрин къайгъуярни артухарзава. ГьикI лагьайтIа, алайди йисан къене кIвалах авуна арадал гъанвай бегьер кIватI хъийидай, нетижаяр кьадай вахт я.
Уьзуьмчияр патални къизгъин вахт алукьнава, абурун вилик гьасилнавай ципицIрин бегьер вахтунда ва пучвилер авачиз кIватIна акьалтIа-рунин везифа акъвазнава.
Лагьана кIанда хьи, алатай асирдин 80-йисарин хьтин шартIар ва мумкинвилер къе ципицIар гьасилзавай карханайрихъ, кьилдин ксарихъ авач. Гьа йисарив гекъигайла алай вахтунда уьзуьмлухрин майданрин, анрай кIватI хъийизвай бегьердин кьадарни хейлин тIимил я. Амма умудлу ийизвай крарни ава: райондин руководстводи эхиримжи йисара менфятлу и хел вилик тухуниз, уьзуьмлухрин майданар артухаруниз кьилин фикир гузва. Уьзуьмчивал кIвачел ахкьалдарунин рекьериз инвестицияр желб авуни вичин хъсан нетижа гузвайди гьакъикъи крари къалурзава. Шаз районда 3011 тонн ципицIар кIватI хъувуни и кардин патахъай шагьидвал ийизва.
- Алай вахтунда райондин хуьруьн майишатдин карханайрихъ, лежбервилинни фермервилин майишатрихъ, акционервилин обществойрихъ ва арендаторрихъ 750 гектар уьзуьмлухар ава, абурукай 345 гектар бегьер гузвайбур, амайбурни эхиримжи 2-3 йисан къене кутунвай жегьил уьзуьмлухар я, - лугьузва райондин хуьруьн майишатдин управленидин кьилин агроном Хамет Хаметова. – Са бязи карханаяр ципицIар кIватI хъувунив эгечIна 10-12 югъ хьанва, алатай гьафтеда и кардив КIварчагъ дередин уьзуьмчиярни эгечIнава. Карханаяр рабочийралди, атIай ципицIар дашмиш хъийидай техникадалди таъмин я.
И йикъара чун райондин са шумуд карханадиз, арендаторрин кIвачихъ галай участокриз фена, анра ципицIар кIватI хъувунин кIвалахар кьиле физвай гьалдихъ галаз мукьувай таниш хьана. Ингье, чун «Эминхюрский» МУП-да (виликан «Аламишинский» ГУП) ава. Карханадин директор Надир Ягьяева чаз лагьайвал, ина уьзуьмлухар, асул гьисабдай, арендаторрин кIвачихъ гала. Тежрибади къалурзавайвал, им гьам кархана, гьам арендатор патал гзаф менфятлу къайда я. Надирав вичивни 17 гектар уьзуьмлухар гва.
Икьван чIавалди МУП-да 170 тонн ципицIар кIватI хъувунва. Алай вахтунда карханадин зегьметчийри-арендаторри эхиримжи гектаррай бегьер кIватI хъийизва.
Чаз малум хьайивал, кьилдин арендаторрихъ ина тарифдин нетижаяр жезва. ИкI, Гьажимет Аллагьвердиева вичин кIвачихъ галай уьзуьмлухрин гьар са гектардай 120-150 центнер ципицIар кIватI хъийиз 5-6 йис я. Алай йисни бегьерлуди хьана.
- Зи кIвачихъ алатай асирдин 70-йисара кутур 3 гектар ва пуд йисан вилик кутур 2 гектар уьзуьмлухар гала, - лугьузва арендаторди. – ЦIи за куьгьне уьзуьмлухрай 57 тонн ва жегьил уьзуьмлухрайни 41 тонн ципицIар кIватI хъувуна.
Карханадин арендаторар тир Миламудин Мегьамедовахъ, Нумрудин Ферзилаевичахъни алай йисуз хъсан нетижаяр хьана.
Эхиримжи йисара кьилдин касдин инвестицийралди тешкилнавай «Зардиян» ООО (генеральный директор Мегьамедгъани Гъаниев) районда уьзуьмчивал кIвачел ахкьалдаруник еке пай кутазвай карханайрикай сад я.
- Карханадихъ 156 гектар уьзуьмлухар ава, идакай 130 гектар жегьил, амай 26 гектар бегьер гузвай уьзуьмлухар я, - лугьузва ООО-дин кьилин агроном Алимирзе Агъамирзоева.
Чаз акурвал, уьзуьмлухра авай къайдади, михьивили, ципицIар кIватI хъувунин кIвалахар тешкилнавай гьалди хьиз, тегьенгрик квай ципицIрин бегьердини гуьгьуьлар шадарзава.
ЦипицIар кIватI хъувунал ина гьар юкъуз 25-30 кас рабочияр машгъул я. Абур къунши хуьрерай автобусда аваз гъиз-хутахзава. Вирида хъсандиз кIвалахни ийизва. Вацра гьар са рабочиди 8-10 агъзур манат пул, алава яз премияр къачуни и кардин шагьидвал ийизва.
А. Агъамирзоева чаз лагьайвал, ципицIар Дербентдин газ квай чехирар хкуддай заводдиз маса гузва. Ана гьар са килограмм ципицIар 13 манатдай кьабулзава. ЦипицIар дашмиш хъийизвай улакьарни ООО-динбур я. Абуруз ийизвай харжар заводди вахкузва.
«Зардиян» ООО-дихъни гьар йисуз тарифдин нетижаяр жезва. ИкI, алатай йисуз карханади бегьердал алай уьзуьмлухрин гьар са гектардай I76 центнер ципицIар кIватI хъувунай. Алай йисузни ина гектардин бегьерлувал хъсан жедайдахъ умудлу я.
Икьван чIавалди карханада 850 тонн ципицIар кIватIнава.
И йикъара и карханадин уьзуьмчиярни эхиримжи гектаррай ципицIар кIватI хъувунал машгъул я.
«Зардиян» участокда уьзуьмлухар кутуна кIвалахзавай КФХ-рин, ЛПХ-рин, арендаторрин кьадарни тIимил туш. Абурни ципицIрин бегьер кIватIна заводдиз вахкунин къайгъуйрик ква. ИкI, вичи яргъал йисара уьзуьмчивилин бригададин бригадирвиле кIвалах авур тежрибалу агроном Казимбег Казимбегов кьиле авай КФХ-дихъ 2 гектар бегьер гузвай ва 1 гектар жегьил уьзуьмлухар ава. И майишатди 32 тонн ципицIар атIанва.
Чна винидихъ лагьайвал, ципицIар кIватI хъувунив КIварчагърин дереда хуьруьн майишатдин карханаяр, лежбервилин майишатар ва арендаторарни эгечIнава.
КIварчагърин хуьряй тир арендатор Бремов Бремав 5 гектар уьзуьмлухар гва. Анрай сифтегьан 6 тонн ципицIар атIана заводдиз вахканва.
Райондин хуьруьн майишатдин управленидай чаз гайи делилралди, икьван чIавалди районда 2791 тонн ципицIар атIанва.
Райондин карханайра, арендаторрин участокра ципицIар кIватI хъувунин кIвалахар давам жезва.