Сулейман-Стальский район Республики Дагестан
www.old.suleiman-stalskiy.ru

Пудкъанни муьжуьд йисалай

Ватандин ЧIехи дяве башламиш хьайидалай гуьгъуьниз, душман терг авунин къаст рикIе авай агъзурралди жегьилри чпин чанар къурбанд авуна.Ватандин ЧIехи дяведа советрин халкьари, туьтуьнихъ кьван яракьламиш хьанвай гужлу армия Сталинград кьаз алахънавай арада, абуру ахьтин игитвилер къазанмишна хьи, гьайиф хьи, виридакай кхьиз хьанвач, виридакай малуматар жагъанвач. Эгер чун дяведа телеф хьайи аскеррин тIварар кхьенвай списокриз тамашайтIа, гзаф кьиникьар 1942-йисал аватзава. Вучиз лагьайтIа, гьа и йисуз тIурфан галаз атай душман кьулухъди гадарна, чи армия виликди физвай вахт тир.

Чаз Сталинградда кьиле фейи женгера иштирак авурбур вири чизвач. И игит шегьер душмандин гъиле тагун патал чанар гайибуруз бахшнавай Мамаеван курганда авай Пантеонда къизилдин гьарфарал тIварар кхьенвайбурун жергеда Дагъустандин халкьдин шаир СтIал Мусаибан тIварни авайди чаз малум тир. Амма и мукьвара малум хьайивал, гьа списокда агъастIалви Закиев Мирзедин (Мирзекьадидин) тIварни авайди успат хьайила, зун мад сеферда РикIел хуьдай ктабдиз тамашна. Ктабда, гьелбетда, ягъалмишвилер гзаф ава. ЯтIани ана Закиев Мирзедин гьакъиндай икI кхьенва: «Закиев Мирзекади Закиевич, 1916 года рождения, село Ашагастал Касумкентского района. Призван Касумкентским РВК. Мл. лейтенант, 17 бр. Погиб 23 ноября 1942 году. Похоронено, Ста¬линградская область Городищенский район, д. Цибенко.»
Гвардиядин младший лейтенант Закиев Мирзе 1942-йисан 29-ноябрдин вацра Сталинграддин патав кьиле фейи къати женгина игитвилелди телеф хьана. И кардикай я адан хзандиз, я хуьруьз ва райондиз кьванни хабар авачир. Ингье, и мукьвара зи гъиле Советрин Союздин игит Николай Аликсеевич Подорожнийдин «Память и верность» ктаб гьатна. Ана ихьтин цIарар кхьенва: «Школадин следопытри гзаф кьадардин шегьеррин ва районрин военный комиссариатриз, Мамаеван кургандин Памятник-ассамблейдин дирекцийриз, Сталинграддин женгера телеф хьайи Дагьустандин аскеррин гьакъиндай малуматар гун патал чарар рекье тунай. Са тIимил вахтарилай, Волгограддай Памятник-анссамблейдин директор Антонован къул алаз жавабдин чар хтана. А чарче Памятник-анссамблейдин Пантеондин мраморда дагъустанвияр тир, Рутула 1910-йисуз дидедиз хьайи, 1942-йисан 28-декабрдиз кьейи Ибрагьим Жамалован, Сулейман-Стальский райондин Агъа СтIалрин хуьре 1916-йисуз дидедиз хьайи, 1942-йисан 23-ноябрдиз игитвилелди телеф хьайи гвардиядин младший лейтенант Мирзе Закиеван, гьакIни Агвалидай тир Мегьамед Жабраилован, Кумухай тир Гьажи Шахшаеван, Буйнакск шегьердай тир Абдула Гьасанован тIварар ва фамилияр къизилдин гьарфаралди кхьенва. Гьайиф хьи, адакай гьа и куьруь малуматдилай гъейри, женгера къазанмишай игитвилерикай кхьена акъатай са затIни авач. ЯтIани, Пантеонда баркаллувилелди тIвар гьатнавай игит хцикай са гьихьтин ятIани рикIел кьванни хкун за жуван буржи яз гьисабна.
 Вуж тир а кьегьал аскер? Адахъ вуж авай ва ада дявеяр башламишдалди вуч кеспи авурди тир? Кьейидалай гуьгъуьниз 68 йис алатнава. Вич аялзамаз, буба Заки сталжем хьана регьметдиз фена, диде Мислимат, кьве вах ва гъвечIи стха Мажлум галаз амукьай Мирзекьадидикай, хуьруьн жегьилрикай хъсан чирвилер ва алакьунар авай комсомолдин член яз, адаз Кьасумхуьруьн, Хив ва Агъул районрин агьалиярни акатзавай «Колхоздин пайдах» газетдин корреспондент жезва. Диде, кьве вах колхоздин кIвалахрал машгъул тир, гьвечIи стха Мажлума Агъа СтIалрин ирид йисан школада чирвилер къачузвай. Мирзекьадидин бубадин тухумар СтIал Саядрин «Давутрикай» тир. Абурукай мукьувай Мирзекьади чидай са кас амай, амни мирес Нежведилан свас - вичинни 90 йис тамам хьанвай Кьасимова Бес тир. Зун Бесан патав фена ва за адавай Мирзекьадидин уьмуьрдин ва къуллугъдин рекьерикай вичин рикIел аламай крарикай лугьун тIалабна ва за адавай кIвалин альбомда хуьзвай аскервилин шикил къачуна.
«Мирзекьади - чи хуьре авай жегьилрикай  хъсан буй-бухах авай, гуьрчег гада тир. Гьамиша кIвенкIвечи тир ам. Комсомолдизни гьахьна, кIелзавайла, школада, кIвалахзавайла - колхозда вилик жергейра авайди тир. Буба кьилелай алатна лагьана, ада кьуд етим хивез аватнавай диде Мислиматав хажалат ч1угваз тунач. Вичелай алакьдай гьар са кеспи ийиз, хзандиз дарвал ганач. Са юкъуз ам дидедин вилик шадвал кваз хтана.
 «Диде, икьван чIавалди за квез техил ва яр-емиш гъизвайтIа, гила ви хци гьар вацра пулдин мажибни хкида. Зун райком комсомолдин бюроди «Колхоздин Пайдах» газетдин къуллугъчивилиз кьабулнава», - лагьаналдай ада.
«Ам вуч пеше тир ваз жагъайди? Колхоздани чаз писзавачир, я бала», - лагьаналдай дидеди.
 «Зун - комсомол я, диде. Зи буржи буйругъ гайи чкада жув къалурун я», - лагьаналдай гадади. Гьа икI, газетдиз мукьвал-мукьвал Закиев М. тIвар алаз куьруь, гьа са вахтунда лап важиблу материалар акъатиз башламишна.
Зун и кар тестикьариз, райондин архивдин зеведиш Исламова Роза Агъахановнадин патав фена, 1938-1939-йисарин «Колхоздин Пайдах» газетдин подшивкадин гьар са нумра кIелиз башламишна. Газетда са шумуд райондин хуьрерин, идарайрин крарикай кхьизвай, гъвечIи кIалубдинбур тиртIани, Агъа СтIалрин хуьруьн ва школадин комсомолрикай Закиев М. алаз макъалаяр гьар нумрадиз акъатзавай. Са-са макъалаяр тарифдинбур тиртIани, хци критикадинбур «Перо», «Суал» ишараяр алазни акъатзавай. Адалайни къецелай Бес ваха адакай ихьтин суьгьбетни авуна. «Сулейман халу, гьар са карда  кIенкIвечи ва рехъ къалурдай шаир яз, чна жегьилри газетдай адан цIийи-цIийи чIаларни кIелдай. Гьар сеферда Мирзекьади зи юлдашдин патав нубатдин цIийи газет гваз хкведай. Ада газетда вуч кхьенватIа, вичи са хъсандаказ кIелни ийидай. Вич ада редакциядин редактор Мамедова, лазим атай вахтара, Сулейман халудин патав тапшуругъар  ва  тIалабунар  гвазни  ракъурзавайдакай  лугьудай. Сулейман  халуди, Мусаибни кIелиз шегьерра авайла, нубатдин газетни гваз, Мирзекьади вичин кIвалин гьаятда авай багъда кьабулдай ва вичив а газетда вуч цIийи хабарар аватIа, кIелиз вугудалдай».
Чилери чIугур дяве акъатай чIавуз, амай чкайра хьиз, чи хуьрени гьатайди са цIай тир. Авай кьван жегьил комсомолар арзаяр кхьиз, хушуналди фронтдиз физвай. Мирзекьадидини арза кхьенвай. Редактор Къурбан Мамедова вичин кабинетдиз эверна икI лагьана: «Мирзекьади, заз чида вазни фронтдиз физ ашкъи авайди. Чи газетханадай, МутIагьир Рзаханов ва кьве кас гьарфар кIватIдайбурни фенва. Гила, кIвалахдин гъавурда гьатнавай вунни фейила, за пуд райондиз газетар гьикI акъудзавайди я? АкI хьайила, зунни фида! Заз тIимил хъел авач хьи душмандикай! Гьелелиг ви пешекарвал чидай инсан чкадал тахьанмаз, за вун ахъайдач. Имни идеологиядин фронт я. Чна чкадин ва фронда кьиле физвай вакъиайрин, информбюродин хабарар халкьдал агакьарна кIанзавайди я. Гьелелиг кIвалах ая. Чна ваз ва хзандиз продуктрин куьмекарни гуда»!
 

Адрес статьи: http://old.suleiman-stalskiy.ru/?com=articles&page=article&id=1869