Чи халкьдин, Яракьлу Къуватрин хивез, кьисметдиз атай граждан ва Ватандин ЧIехи дявейрин имтигьанрин гелер асирра квахь тийидайбур я.
Гуьгъуьнлай Афгъанистанда, Чечняда кьиле фейи дявейра чи аскерри тарихдин тарсар, кьушунрин баркаллу рехъ рикIел хуьзвайди, хъсан адетар давамарзавайди къалурна.
Афгъанистан…Алатай асирдин 80 – йисара ада чи гзаф инсанрин кьисметар маса патахъ элкъуьрна. Советрин Союздин аскерар Афгъанистандай экъечIайдалай инихъ 21 йис алатнаватIани, ана кьиле фейи вакъиаяр чи рикIелай алатзавач. Са «афгъанвиди» заз лагьайвал, гьа дяведин хирерин тIал я секин, я ана дяведин гьерекатар куьтягь хьанвач.
Россияда аскерар – интернационалистар рикIел хкунин Йикъан вилик зун Афгъанистандин дяведин ветеранрин райондин Союздин председатель Ислеман Ризаевахъ (шикилда) галаз гуьруьшмиш хьана.
- Ислеман стха, лугьудайвал вахтуниз мажал авач, ада гьамиша виликди еримишзава. Вуна, вун хьтин гьа вахтунин вишералди жегьилри Афгъанистандин дяведа иштиракай йисарни чавай къвердавай яргъаз къакъатзава. ЯтIани, чаз вуна гьа йисар куьрелди хьайитIани рикIел хканайтIа кIанзавай.
- Афгъанистандин дяве – им гьа йисарин гзаф жегьилар патал залан имтигьан, абурун диде – бубаяр патал рикIин тIалар, дяведа телеф хьайибурун багърияр патал гьич садрани сагъ техжер рикIин хирер, вилин накъвар хьана. Санлай къачурла, чи республикадай и дяведа 2958 касди иштиракна. Къалурай кьегьалвилерай 769 касдиз орденарни медалар гана. 80 кас дяведай инвалидар яз хтана, 140 кас игитвилелди телеф хьана, абурукай 12 касдиз хайи Ватанда сурарни кьисмет хьанач.
- Чи райондай Афгъанистандин дяведа шумуд касди иштиракна? Абуру чпин интернациональный буржи кьилиз акъудуникай вуч лугьуз жеда?
- Афгъанистандин дяведа чи райондай 84 касди иштиракна. Гьа идалди абуру Ватандин вилик чпин интернациональный буржи намуслудаказ кьилиз акъудна. Абурукай гзафбурукай кар чидай, ахлакь авай хъсан пешекарар, женгинин ва кIелунин отличникар хьана. Идан гьакъиндай абуруз СССР– дин ва Афгъанистандин Демократвилин Республикадин орденарни медалар гуни ачухдиз шагьидвал ийизва.
Дяве мусибат я, гьич са дявени къурбандар галачиз жедайди туш. Чи районэгьлийрикай Афгъанистанда 4 кас телеф хьана : Гьажи Селимов (Вини СтIал), Раидин Османов, Гуьлмегьамед Къурбанов (кьведни – Герейханован хуьр), Абдул Саидов ( Эминхуьр ). Абур женгера къалурай дирибашвиляй « Яру Гъед» орденар, «Афгъан халкьдин патай аскер – интернационалистдиз» медалар, СССР–дин Верховный Советдин Президиумдин Гьуьрметдин грамотаяр гуниз лайихлу хьана. Амма гьич са наградадини диде – бубадиз чпивай къакъатай велед эвез ийидач. Дяве хьаначиртIа, 18-20 йисан яшара аваз эхиратдин кIвализ фейи жегьилри тадай ирс яраб гьихьтинди жедайтIа ?...
Алай вахтунда районда Афгъанистандин вакъиайрин иштиракчияр хьайи 56 кас ама, 15 кас чпин хзанарни галаз масанра яшамиш жезва. «Афгъанвийрикай» 24 касдикай гуьгъуьнилай инвалидар хьана.
- Райондин руководстводинни «афгъанвийрин» Союздин арада гьихьтин алакъа ава?
- Къейд ийиз кIанзава хьи, райондин руководстводи аскеррин – интернационалистрин, телеф хьайи кьегьалрин диде – бубайрин гьакъиндай, гьакIни телеф хьайибур эбеди яз рикIера хуьн патал еке къайгъударвал ийизва. ИкI, алатай йисуз «афгъанвияр» Имам Музамудинович Яралиева кьабулна, материальный рекьяй куьмек яз абуруз гьардаз 2500 манат пул, МО – дин Гьуьрметдин грамотаяр гана. Дяведа телеф хьайибурун багърийрин гуьгьуьлни къачуна, абурузни рикIел аламукьдай пишкешар гана.
Райондин руководстводихъ галаз меслят хьуналди, чна «афгъанвийрин» яшайишдинни коммунальный къуллугъар хъсанарунин мураддалди 45 касдин делояр гьазурна, абур Дагъустан Республикадин агьалияр социальный жигьетдай хуьдай министерстводиз агакьарнава.
- Дяведин майданда телеф хьайи аскерар – интернационалистар эбеди яз рикIера хуьн патал Куьне вуч кIвалах тухузва?
- Бубайрин мисалда лугьузвайвал, игитар рекьидайди туш. Телеф хьайи кьегьалрин тIварар школайриз, куьчейриз, маса чкайриз ганва. ИкI, Герейханован хуьруьн 1–нумрадин юкьван школа Раидин Османован тIварунихъ янава. И школадин пионеррин организациядиз Гуьлмегьамед Къурбанован, Эминхуьруьн юкьван школадин пионеррин отряддиз ва хуьруьн са куьчедиз Абдул Саидован тIварар ганва.
Эхь, Ватан хвейи, дявейра телеф хьайи вири рухвайрин тIварарихъ куьчеяр, майданар, школаяр, маса лишанлу чкаяр ягъун лайихлу кар я. ИкI хьайитIа, игитвилин ирсни квахьдач, бубайрин ирсни чи гележегдин эменнидиз элкъведа. Чпикай рахан тийиз, кхьин тийиз хьайитIа, игитрин ирс квахьунни са акьван еке аламат туш.
Мад са кардикай лугьуз кIанзава. Чи Союзди мукьвал – мукьвал Афгъанистанда рагьметдиз фейибурун мукьва – кьилийрихъ галаз гуьруьшмиш хьунар тешкилзава, абуруз вири жуьрейрин куьмекар гузва. Телеф хьанвай кьегьалрин хуьрера гьар жуьредин мярекатар, спортдин акъажунар тухузва. Идалайни гъейри, «афгъанвийри» школайра, культурадин маканра, организацийра гуьруьшмиш хьунарни кьиле тухузва. Мисал яз, ихьтин мярекатар эхиримжи вахтара райондин ЦБС–да, Герейханован хуьруьн 1-нумрадин юкьван школада, «Эксклюзив» телевиденида ва масанра тухвана.
Эхирдай заз лугьуз кIанзава хьи, чи зурба ва къудратлу Ватандихъ ам хуьдай кьегьал рухваяр вири девирра хьайиди я, инанмиш я, къенлай кьулухъни жеда. Чи халкь къе гьар са душмандин хура акъвазиз алакьдай къуват тир вичин играми армиядиз умудлувилелди ва кIанивилелди килигзава.