Куьре округдин ХипитIрин хуьре дидедиз хьайи Велихан Шайдаеваз азиятар, гужар тIимил акунач. Уьмуьрдин хъутIалрай ам уьзягъдиз экъечIна, ада хуьр-кIвал, республика, уьлкве патал баркаллу крар гзаф авуна. Гьа и кIвалахриз килигна В. Шайдаев СССР-дин Верховный Советдин депутатвилени хкяна. Ихьтин бахт низ хьайитIани жезвайди туш.
Велихан Шайдаев 1899-йисуз ХипитIрин хуьре дидедиз хьана. 8 йисни тахьанмаз ам диде-бубадикай магьрум хьана. Адалай гуьгъуьниз етимар яз амукьай Велиханан ва адан кьве вахан кьадар-кьисмет мукьвабурун хиве гьатна.
Зегьметдин дадни В. Шайдаеваз фад чир хьана. 12 йиса авай жаван яз ада сифтедай Кьасумхуьрел, ахпа Агъа Арагъа девлетлуйриз кIвалахиз башламишна.
1914-йисуз хьайи залзалади Велиханан уьмуьр мадни четинарна, къайгъуяр артухарна: ХипитIрин хуьр маса чкадал куьч хьуниз мажбур хьана.
Вири четинвилериз, дарвилериз дурум гайи В. Шайдаев 1927-йисуз Бакудиз фена, буругъра кIвалахиз башламишна. Шегьердин Къара-Чухурдин нафтIадин мяденра намуслувилелди зегьмет чIугвазвай В. Шайдаевакай 1-2 йисан къене тIвар-ван авай бурильщик хьана. Ам бригадирвилени хкянавай, хъсан мажибни къвезвай. ЯтIани, ам ватандихъ цIигел тир, адан рикIяй хуьре амай вахар акъатзавачир. Гьавиляй Велихан хайи хуьруьз хтуниз мажбур хьана. Амма гьа йисара хуьре кIвалах авачир, дуланмиш хьун четин тир. Мадни, В. Шайдаев кIвалахдик квачиз акъвазиз жедай инсанрикайни тушир. Гьа и крар себеб яз ам 1932-йисуз Белиждин патав гвай балугъар кьадай ветегадиз фена. В. Шайдаеван къаст, кIвалахзавай къайда акурла, ам бригадирвиле хкяна.
Гуьгъуьнлай В. Шайдаеваз Избербашдин патарив нафт аватIа чирдай буругъар язавайдакай ва аниз хъсан пешекарар кIанзавайдакай хабар хьана. Велихан тадиз гьаниз рекье гьатна. Бакуда вичин зегьметдин гьунарралди машгьур хьайи бурильщик кIвалахал атуни Избербаш шегьердин партийный руководство ва нафтIадин мяденрин управленидин чIехибур лап шадарна. В. Шайдаева Избербашдин буругъра вичин тежриба ишлемишиз башламишна. Ида вичин хъсан нетижаярни гуз эгечIна. ИкI, 1936-йисан 12-августдиз экуьнин сятдин 5-даз В. Шайдаева эгъуьнай 58-нумрадин буругъди «сифте бегьер» гана: чилин дерин къатарай «чIулав къизилди» фонтан гана. Неинки и поселок, гьакI республика патал лишанлуди хьайи и йикъара В. Шайдаева корреспондентриз лагьанай: «Квез и поселок, рабочийрин къулай кIвалер, клуб, кьве школа, больница, туьквен, аялрин бахча аквазва – вири ибур арадал атунин шагьид хьайиди я зун. И агалкьунрик жуван ва бригададин пай хьунал зун шад я».
И йисуз Велихан Шайдаеван бригададиз Стаханован тIвар гана. Бригадади и йисуз 31000 тонн нафт гана. Республикадин ва уьлкведин газетри Шайдаеван бригададин агалкьунрикай вири халкьдиз муштулух гана.
1937-йис алукьна. Уьлкве СССР-дин Верховный Советдин сечкийриз гьазур жезвай. Дербентдин сечкийдин округдай СССР-дин Верховный Советдиз депутатвиле кандидат яз Дагъустандин халкьдин шаир СтIал Сулейман къалурнавай. Кьиблепатан Дагъустандин хуьрера ва зегьметчи коллективра депутатвиле кандидатдихъ галаз гуьруьшмишвилер кьиле физвай. 12-декабрь-сечкийрин югъ мукьва жезвай. Кьисмет маса патахъ элкъвена – 1937-йисан 23-ноябрдиз СтIал Сулейман рагьметдиз фена.
И йис В. Шайдаеван бригада патал иллаки агалкьунринди хьана. 10 вацран къене бригадади 60600 метридиз буругъ эгъуьнна, 20000 тонндилай виниз нафт акъудна. ЧIехи агалкьунриз килигна 2500-далай виниз нефтяникри 4-декабрдиз СССР-дин Верховный Советдин депутатвиле кандидат яз Велихан Шайдаев къалурна. Халкьди сесер гуналди, ам депутатвилени хкяна. 1937-йисалай башламишна, В. Шайдаева СССР-дин Верховный Советдин депутатвилин везифаяр 1946-йисалди кьилиз акъудна. И йисарани ада вич адетдин фяле яз амайди, вичик кIусни дамах гвачирди, гьар са инсандин гьал-агьвалдикай хабар кьадай юлдаш тирди мад сеферда субут хъувуна. Депутат яз Москвадиз фейилани, ам гьакI «ичIиз» хкведачир. Ада гьукуматдин жавабдар ксарин вилик дагъвийрин месэлаяр къарагъардай, куьмекар гун ва ада вичи лугьудайвал, «дагъларизни са вил ахъаюн» тIалабдай. Избербашда цIийи дараматар, яслияр, школаяр эцигун патал, планда къалурнавай пулунилай алава яз, саки 600 агъзур манат пул гун хъувунай.
Гьа йисара Дагъустандин газетра кхьенай:: «Москвадиз фейила В. Шайдаев СССР-дин залан промышленностдин нарком Л. Кагановичахъ, адан заместитель П. Звягинцевахъ галаз гуьруьшмиш хьана, абур «Главнефтдиз» фена, ина абур Избербашдин трест герек такьатралди таъминарунин месэлайрал машгъул хьана. В. Шайдаева Избербашда Дагъустандин миллетрин векилриз дагъдин промышленностдин рекьерай кIелдай чкаяр ачухунин ва цIуд йисуз кIелдай школаяр эцигунин месэлаяр къарагъарна. И месэлаяр чкадал гьялна. Яшайишдинни коммунальный, социально-культурный эцигунар патал трестдиз 4,5 миллион манат пул чара авуна».
СССР-дин Верховный Советдин депутатдиз Европа патал фашистрин Германиядин патай къурхуллувал авайдакай хабар авай. Ам мукьвал-яргъал чи Ватандал агакьун мумкин тирдини В. Шайдаеваз чизвай. Уьлкведиз нафт гзаф кIанзавай. ЦIийи буругъар эгъуьнзавай, нафт хкудун артухарзавай.
Гьа са вахтунда, хуьруьн майишатдизни куьмек кIанзавай. Хуьрера иллаки кар чидай, тешкиллувилин кIвалах алакьдай руководителар бес жезвачир. Гьа и кар себеб яз, республикадин руководстводин теклифдалди, В. Шайдаев Кьасумхуьруьн райондиз рахкурна. Ам район техилдалди таъминарзавай Курхуьруьн Сталинан тIварунихъ галай колхоздин председателвиле тайинарна. Гуьгъуьнлай В. Шайдаева Чуьхверхуьруьн ва ХипитIрин колхозрин председателвиле кIвалахна. И йисара гуьгъуьна амай колхозар кIвенкIвечийрин жергейриз экъечIна.
... В. Шайдаев 83 йисан яшда аваз Эминхуьре кечмиш хьана, гьана хуьруьн сурара кучуднава.
Халкьдин векилни, архани хьайи Велихан Шайдаеван баркаллу крар, экуь къамат инсанрин рикIера эбеди яз амукьда.