Сулейман-Стальский район Республики Дагестан
www.old.suleiman-stalskiy.ru

Академик лайихлудаказ къаршиламишна

16-августдиз пакаман кьиляй «Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин администрациядин дараматдин вилик гзаф кьадар райондин агьалияр, мугьманар, жавабдар къуллугъчияр кIватI хьанва. Виридан гуьгьуьлар шад я, абурун чинра ачухвал, хъвер ава. Райондин Культурадин Дворецдин музыкантри язавай лезги туьнт авазар кьуд патаз чкIизва. Жемят кIватI хьунин, шадвал авунин себебни виридаз чизва: райондин руководстводин теклифдалди къе ватанэгьлийрихъ галаз гуьруьшмиш жез Россиядин Кеферпатан меркезда Санкт-Петербургдин профсоюзрин гуманитарный университетдин (СПбГУП-дин) гьуьрметлу доктор, Россиядин илимрин академиядин академик, РАН-дин философиядин институтдин директор Абдусалам Абдулкеримович Гьуьсейнов хуьквезва.

Эхь, лезги халкьдихъ рикI кузвай жумарт хва Имам Музамудинович Яралиев кьиле авай СтIал Сулейманан райондин агьалийриз чпин дережа Шалбуз дагъ хьиз кьакьан ва такабурлу, чирвилер ва зигьин хци тир, къадим лезги халкьдин, гъвечIи ватандин – Лезгистандин тIвар хкажзавай кьегьал рухваярни баркаллу рушар, мугьманар хушвилелди кьабулун адет хьанвай кар я.
Ингье, сятдин 10 хьайила, Абдусалам Абдулкеримович Гьуьсейнов, адахъ галай багьа мугьманар машинрай эвичIна. Абур лезги авазрихъ галаз Имам Музамудинович Яралиева, райондин амай руководителри, яратмишдай интеллигенциядин векилри, агьалийри хушвилелди кьабулна. Лезги милли парталар алай рушари мугьманриз фуни кьел теклифна, школьникри адав жанлу цуькверин кIунчIар вугана.
Хуш, тебрикдин келимаяр лагьайдалай гуьгъуьниз райондин руководителар, багьа мугьманар, абур къаршиламишиз атай агьалияр администрациядин заседанийрин залдиз кIватI хьана. Президиумдин кьулухъ галай цлал «Академик Абдусалам Абдулкеримович Гьуьсейнован 70 йис» гафар кхьенва, патав юбилярдин шикил эцигнава.
А. А. Гьуьсейновахъ галаз гуьруьшмиш хьунин шадвилин мярекат камалэгьлийринни арифдаррин ватан тир Алкьвадрин хуьряй акъатай кьегьал рухвайрикайни баркаллу рушарикай, абурун кар давамарзавай академикдин лайихлувилерикай лугьуналди ва адаз 70 йисан юбилей мубарак авуналди «Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин Кьил Имам Музамудиновича ачухна ва кьиле тухвана.
Машгьур алим, академик Абдусалам Абдулкеримовичан уьмуьрдин, зегьметдин рекьикай суьгьбет авун патал гаф философиядин илимрин доктор, ДГУ-дин профессор Салигь Шабанович Муслимоваз гана.
- Гьуьрметлу юлдашар! – лагьана докладчиди, - уьлкведа ва адалай къецени машгьур алим, зурба философ Абдусалам Абдулкеримович Гьуьсейнов 1939-йисуз Алкьвадрин хуьре дидедиз хьана. 1946-йисалай ада Избербаш шегьердин умуми юкьван образование гудай цIуд йисан школа-интернатда кIелна. 1961-йисуз Москвадин М. В. Ломоносован тIварунихъ галай государстводин университетдин философиядин факультет куьтягьна, 1966-йисуз гьана кандидатвилин, 1977-йисуз докторвилин диссертацияр хвена.
Алатай асирдин 80-йисарилай Абдусалам Абдулкеримович гуж гъалиб тавунин этикадин концепция туькIуьрунал машгъул хьана.
С. Ш. Муслимова давамарайвал, эхиримжи йисара Абдусалам Абдулкеримовича марифатда къадагъайри ва нагьакьан крар авуни къугъвазвай роль бинеламишзавай этический концепциядин винел кIвалахзава. Академик А. А. Гьуьсейноваз 1996-йисуз ЮНЕСКО-дин диплом ва «Эхи авунин ва гуж гъалиб тавунин фикирар вилик тухуник лап чIехи пай кутунай» Махатма Гандидин медаль гана. Ам 2003-йисуз Россиядин Федерациядин государстводин премиядин лауреатвилин тIварцIиз лайихлу хьана.
Докладчиди къейд авурвал, А. А. Гьуьсейнован къелемдикай 200-далай виниз илимдин кIвалахар, гьа гьисабдай яз 11 монография, учебникар хкатнава. Йиса садра акъатзавай «Этический фикирар» журнал тешкилайди, «Этический фикиррин библиотекадин», Эммануил Кантан, Мария Оссовскаядин, Альберт Швейцеран, Артур Шапенгаузран чаптай акъатай илимрин кIвалахрин жавабдар редактор я. Абдусалам Абдулкеримович Россиядин философвилин обществодин президиумдин, «Философиядин месэлаяр», «Философиядин илимар» журналрин редколлегиядин, са жерге илимрин советрин член я.
- Машгьур алимдикай – философдикай рахадайла, заз ихьтин са карни къейд ийиз кIанзава, - давамарна С. Ш. Муслимова. – Санкт-Петербургдин профсоюзрин гуманитарный университетдихъ Баркалладин аллея – университетдин эрзиманар ва лап хъсан лишанар чпин уьмуьр гьуьндуьр дережадин ивирриз къуллугъ авуниз бахшнавай ва виле акьадай хьтин агалкьунар къазанмишнавай лайихлу инсанрин къаматра аваз раижзавай чка ава. Академикдин алакьунриз чIехи гьуьрмет авунин лишан яз, аллеяда Абдусалам Абдулкеримович Гьуьсейнован кIалубда тунвай скульптура ачухнава. Вичел чан аламаз инсандиз гуьмбет эцигун – им тек-туьк жезвай дуьшуьш я.
Малум хьайивал, мукьвара А. А. Гьуьсейнова 70 йис тамам хьунин юбилей къейдна. Юбиляр РФ-дин Президент Дмитрий Анатольевич Медведевани тебрикна. С. Ш. Муслимова Президентдин телеграммада авай келимаярни кIелна: «Машгьур алим! Куьне вири уьмуьр философиядин илимдиз бахшна. Бегьерлудаказ яратмишунрин кIвалахдал машгъул тир йисара куь къелемдикай хкатай, этикадиз талукьарнавай акьалтIай маракьлу кIвалахри чирвилерин и хел аквадайвал девлетлу авуна. Россияда ва къецепатан уьлквейра чIехи авторитет аваз хьун, кIвалахдин рекьяй юлдашри гьисаба кьун ва ученикри гьуьрмет авун – им, ахтармишунар ийидайди яз, Куь бажарагъдал, педагогвилин ва тешкилатчивилин чIехи кIвалахдал лайихлу къимет эцигун я».
- Дуьньяда тIвар машгьур хьанвай Россиядин зурба алим – философ Москвада яшамиш жез 50 йисалай виниз я, - лагьана вичин рахунрин эхирдай С. Ш. Муслимова. – ЯтIани адаз фасагьат, михьи лезги чIал чизва, ада бубайрин адетрал амал ийизва. Абдусалам Абдулкеримович хьтин баркаллу хцел халкьди дамахни ийизва.
Гуьгъуьнилай Имам Музамудиновича гаф гайи Алкьвадар Гьасан эфендидин невейрикай тир машгьур алим Амри Ризаевич Шихсаидов вичин рахунра алим, философ яз Абдусалам Абдулкеримовичан зурбавилел, ада илимда къазанмишнавай чIехи агалкьунрал, адан инсанвилин ерийрал, камаллувилел гегьеншдиз акъвазна.
Гьа са вахтунда, А. Р. Шихсаидова эхиримжи вахтара районда хъсанвилихъ жезвай дегишвилер, и рекьерай Имам Музамудиновича гъиле кьунвай кIвалахар, кьилди къачуртIа, Алкьвадрин хуьре Гьасан эфендидин тухумдиз музей эцигун тебрикна, вичин патай музейдиз 1909-йисуз Гьасан эфендиди кхьей дневник ва «Алкьвадар Гьасан эфенди. Зурба шаир ва арифдар» ктабар гана.
Шадвилин мярекатдал рахай зегьметдин ветеран, Гьасан эфендидин невейрикай тир Шихбуба Исмаилович Шихбабаева чи уьлкведа, дуьньяда Абдусалам Абдулкеримовичаз ихьтин чIехи гьуьрмет ва авторитет хьунал, адаз Санкт-Петербургда буьруьнждин бюст эцигунал адан ватанэгьлияр гзаф шад тирди къейдна, адаз 70 йисан юбилей мубаракна.
Хуш келимаяр лугьунихъ галаз санал, шаир Сажидин Саидгьасанова анал Абдусалам Абдулкеримовичаз бахшна вичи кхьенвай шиирни кIелна.
Гуьгъуьнилай рахун хъувур Имам Музамудинович Яралиева мад сеферда Абдусалам Абдулкеримовичан лайихлувилер къейд хъувуна, вичин, депутатрин Собранидин, администрациядин, вири районэгьлийрин патай 70 йисан юбилей мубаракна, академикдиз муниципальный райондин Гьуьрметдин грамота, пишкеш яз гуьрчег гапур гана, ам «Райондин гьуьрметлу агьали» лагьай тIварцIиз лайихлу хьанвайди къейдна, Абдусалам Абдулкеримовичахъ мягькем сагъламвал, илимда, яргъал йисара яратмишунрин кIвалахда агалкьунар, хзанда хушбахтвал, лап къени крар хьана кIанзавайди лагьана.
Гаф Абдусалам Абдулкеримович Гьуьсейноваз гана. Ада вич икI хушвилелди кьабулунай, вичин адресдиз хуш келимаяр лугьунай Имам Музамудиновичаз, райондин вири агьалийриз рикIин сидкьидай чухсагъул малумарна, райондин руководстводи тухузвай кIвалахрин тереф хуьзвайди, кьилди къачуртIа, Алкьвадрин хуьре Гьасан эфендидин тухумдин музей эцигунин тереф хуьзвайди къейдна.
- Уьмуьрда зун еке дережайриз акъатнава, - лагьана Абдусалам Абдулкеримовича. – Амма за садрани зун 8 аял авай чIехи хзанда хайиди, зун лезги тирди, зи ватан СтIал Сулейманан район, Алкьвадрин хуьр тирди рикIелай ракъурзавач. Лайихлу тIварарни захъ тIимил авач. Къе зун СтIал Сулейманан райондин гьуьрметлу агьалини хьана. И тIварни заз багьа я.
Шадвилин мярекатдал рахунар, тебрикар мадни хьана.
Гуьгъуьнилай шадвилер «КIелед булахдал» - тIебиатдин гуьзел яхадал давам хьана. Райондин Культурадин Дворецдин гьевескарри, ашукь Рустама межлис мадни гурлу авуна.
Академик А. А. Гьуьсейновахъ галаз гуьруьшмиш хьуниз талукьарнавай мярекат райондин уьмуьрда лишанлуди, метлеблуди, яргъалди рикIел аламукьдайди хьана.
 

Адрес статьи: http://old.suleiman-stalskiy.ru/?com=articles&page=article&id=1047