(Эвел 36 нумрада)
1999-йисан 8-августдиз 2000 далай виниз бандитрин тешкилатри кьунвай хуьрер элкъвена, душманрикай хуьдай гьалкъада кьуна. Хуьрерин агьалияр чпин кIвал-югъ гадарна Махачкъаладиз физва.
Террористри хуьре авай итимар ва 14 йисалай виниз яш тамам хьанвай гадаяр гужуналди таз алахъзава. Боевикрин руководитель Шамиль Басаев тирди ва гьакI абурун арада машгьур иорданиядин террорист Хаттаб авайди малум жезва.
Махачкъалада республикадин руководителрихъ галаз Сергей Степашин гуьруьшмиш жезва, Дагъустанда авай гьал веревирд авуна, кар бажармишдай серенжемар кьабулна.
Гьикьван мукъаят хьанатIани, татугай дуьшуьшар арадал атана. Гьа икI, ЦIумада райондин Гигатль хуьруьвай са акьван яргъа тушиз, РОВД-дин КПП-дин патарив РД-дин МВД-дин къуллугъчийринни мукьув гвай Чечен Республикадин Кенхи ва Халиди хуьрерай атай боевикрин дестедин арада яракьлу акьунар кьиле фена. Ягъунар физвай чкадал куьмекдиз тади гьалда РД-дин МВД-дин махсус подразделенийрин, къенепатан кьушунрин къуллугъчияр рекье туна.
Ягъунар кьиле финин нетижада къанун-къайда хуьдай органрин личный составдикайни хкатунар хьана: 4 кас кьена, 15 касдал хирер хьана.
РД-дин Государственный Советди, республикадин психикадин жигьетдай сагъ вири агьалийриз, виликамаз МВД-дин органра регистрация авуна, яракьламиш жедай ихтияр гана. Гьа икI, Дагъустанда гьалар югъ-къандавай хци жезвай.
9-август. Дагъустандин вири шегьеррайни районрай агьалийрилай чеб гуьгьуьллувилелди Ватан хуьзвайбурун дестейриз кьабулун патал арзаяр къвезва.
Мусурман ученный-алимри республикадин вири мусурманриз яракьлу сепаратистри тухузвай правокациядин эсердик акат тавуниз эвер гузва.
10-август. МВД-ди гьикьван къуват эцигзаватIани, террористриз куьмек патал Чечнядай кьушун къвезвай. Чеченринни дагъустандин сергьятдал 500 далай виниз игьтият патал кьулухъ хуьзвай аскерар авай.
Дагъустандин исламдин шуради «декларацию о восстановлении исламского государства Дагестана» ва «постановление в связи с оккупацией государства Дагестан» раиж авуна. Дагъустандин вири халкьарин векилри сепаратистрин правокациядин эсердик акат тавун патал вири дагъустанвийриз эвер гузва. Эвер гунал республикадин Госсоветдин членар тир 14 касди къулар чIугуна.
ЦIумада ва Ботлих районрин са шумуд хуьр боевикри кьурла, ругуд агъзур касдив агакьна, чпин кIвал-югъ туна катуниз мажбур хьана.
11-август. Бандитри кьунвай районра авай федеральный кьушунриз куьмек патал Махачкъаладай сифте яз 300 кас гуьгьуьллубур рекье туна.
Дагъустандин прокуратуради конституционный къурулуш алудун патал бунт тешкилай Дагъустандин исламдин шурадин бунтавчийрилай уголовный дело къарагъарна. Шурадин векилрилай гъейри шура кардик квайди мад садазни чизвачир. Абуру республикадин руководителар моджахедрин патаз атун истемишзавай. Дагъустандин исламдин къуватрин командующийвиле Хоттаб тайинарна.
Вертолет МИ-8 ягъунин нетижада Россиядин МВД-дин 3 генералдал хирер хьана.
12-август. Чечен Республикадин сергьятдай транспортдин такьатрин гьерекат акъвазарна. Къенепатан кьушунрин авиацияди террористрин са штаб ва Ботлихдин патав расчетни галаз зенитный установка тергна. Анди ва Гагатли хуьрерин патарив бомбаяр вегьена, боевикар авай кьве машин тергна.
РФ-дин оборонадин министрдин везифаяр тамамарзавайди тир Игорь Сергеева Кеферпатан Кавказдин регионда къуллугъзавай контрактникрин мажибар, чиндиз килигна, 70-170 процентдин хкажунин гьакъиндай приказдал къул чIугуна.
13-август. Миноборонадин подразделенийри Дагъустандин сергьятда авай стратегиядин метлеб авай объектар, рекьер ва 5 км. яргъивал авай Гимридин тоннель вичин гуьзчивилик къачузва.
ЦIумада районда азадвилин гьерекатар тухудайла, алакъадин такьатралди тадаракламишнавай, бандитрин гуьзчивалдай пункт тергна. Хваниколо хуьре яракьар ва дяведин суьрсетар: гранатомет, гъилин пулемет, жува гьазурнавай гранатомет ва минимет, 90 мина, 20 агъзурдалай виниз патрумар ва 300-далай виниз гранатар ядай шейэр авай чIехи склад жагъана. Районда авай 32 хуьруькай 7 хуьр боевикрин гъиле авай, амай 25 хуьр федеральный кьушунринни ополченцийрин гуьзчивилик квай.
14-август. Кеферпатан Кавказдин военный округдин командующийди Ботлих районда дегишвилерин вахт алукьнавайди малумарна, террористар важиблу тепейрилай алуднава ва абурун арада чIехи пучвилер ава.
Гигатли ва Риквани хуьрерин патав бандитри гужалди арадай экъечIун кьетIна. И операция тухудайла 21 боевик кьена. Са кас вичин хушуналди фенвайдал кьезил хер хьана. Чеченрин сергьятдай къенепатан кьушунрин кьве застава тупарай яна. Кьейибур авач. Къизляр шегьерда Къизляр округдин казакрин сход хьана. Анал Дагъустанда авай гьал веревирд авуна, исламдин террористар терг авун патал властривай тади серенжемар кьабулун истемишна.
10-15-августдалди Дагъустанда розыскда авай 25 тахсиркар кьуна, 115 тахсиркарвал ачухарна, 11 цIай алай яракьар, 4 миномет, 2 гранатомет ва 35 агъзурдалай виниз дяведин суьрсет вахчуна.
Ботлих ва ЦIумада районрин мулкар бандитрин тешкилатрикай азад авунин операция агалкьунралди куьтягьайдалай гуьгъуьниз властдин органри Буйнакский райондин Къарамахи ва Чабанмахи хуьрера бинеламиш хьанвай, диндихъ галаз алакъалу экстремистар яракьсуз хьун патал рахунрин рекьелди чIалал гъунин алахъунар авуна. Идан мурадни инсанрин ивияр экъичдай кьван чкадал гъун тавун ислягьвилин рекьелди къизгъинвал алудун, и хуьрерин территорияда властдин законлу органрин кIвалах къайдадик кухтун тир.
Амма ниятар чIуру фанатикри и теклиф япалай авунач. И зонада кьушунар ва къанун-къайда хуьдай органар экстремистрин яракьлу лап кIеви аксивилел расалмиш хьана.