С. Стальский райондин судди 2009-йис патал тайинарнавай пландин бинедаллаз 2007, 2008-йисара ва 2009-йисакай алатнавай 6 вацра судьяйри дустагъ авунин теклиф гунин серенжем хкягъунин суддин тежрибадиз анализ гана ва ам умумиламишна.
ИкI, 2007-йисуз райондин суддиз дустагъда тунин серенжем хкягъунин 21 теклиф гана. Абурукайни 6 юкьван заланвилин, 10 залан тир ва 5 акьалтIай залан тир тахсиркарвилер авунай. Вири 21 ходатайствони кьилиз акъудна. Абурукайни сад яшар тамам тахьанвайдан гьакъиндай тир.
2008-йисуз дустагъ авунин 20 теклиф гана, 2 юкьван, 13 залан ва 5 акьалтIай залан тахсиркарвилерай. Абурукай 17 теклиф кьилиз акъудна, 3 отказ авуна.
Яшар тамам тахьанвайбурун гьакъиндай 2 теклиф авай, сад кьилиз акъудна, сад отказ авуна.
2009-йисан 6 вацра дустагъ авунин 14 теклиф гана, 3 юкьван заланвилин, 10 залан ва 1 акьалтIай залан тахсиркарвилерай. Абурукай 12 кьилиз акъудна, 2 отказ авуна. Яшар тамам тахьанвайбурун гьакъиндай дустагъ авунин са теклиф авай, амни отказ авуна.
Суддин тежрибадиз анализ гудайла ва ам умумиламишдайла тайин хьайивал, судьяйри дустагъ атIун акьалтIай эхиримжи серенжем яз кьабулзава, гьамни эгер адаз вичи авунвай тахсиркарвиляй уголовный законда тайинарнавай азадвиликай магьрум авунин вахт 2 йисалай виниз яз ва маса кьезилвилер авачиз хьайитIа. Судьяйри дустагъда ацукьарунин къарар анжах РФ-дин УПК-дин 108-статьяда тайинарнавай бине аваз хьайитIа кьабулзава. Дустагъда ацукьарунин ва я ацукьар тавунин къарар кьабулдайла судьяйри гьар сеферда гьар са делодай тайин шартIар, обществодивай вахтуналди къерех авунин чарасузвал, авунвай тахсиркарвилин заланвал, тахсиркар яз гьисабзавайдан яш, сагъламвал, хзандин гьал, квел машгъул ятIа ва маса делилар фикирдиз къачузва.
Чна умумиламишзавай девирда суд яшар тамам тахьанвайбурун гьакъиндай дустагъда ацукьарунин 4 ходатайстводиз килигна. Абурукай 2 кьилиз акъудна, 2 отказ авуна. Дустагъда ацукьарунин дуьшуьшарни а кардихъ галаз алакъалу тир хьи, яш тамам тахьанвайда авунвай тахсиркарвал акьалтIай заланди тир, ам азаддиз туртIа суддинни силисдин органрикай чуьнуьх хьун, ада мадни маса тахсиркарвилер авун ва уголовный дело гьазуруниз мешят авун мумкин тир.
Яшар тамам тахьанвайди кьурла ва дустагъ авурла и кардин гьакъиндай адан законлу векилриз иштирак ийиз эвер гузвайди я. Хабар тагунин дуьшуьшар хьанач.
Дустагъда ацукьарунин гьакъиндай суддиз теклифар аваз рекье тур вири постановленияр РОВД-дин следственный отделдин начальникдихъ ва ДР-да авай РФ-дин прокуратурадин патав гвай следственный комитетдин следственный управленидин районрин уртах С. Стальский следственный отделдин руководителдихъ галаз меслят гъана гьазурзавайбур я.
Суддин тежрибада чна умумиламишзавай девирда суддиз шак физвайдан ва я кьунвайдан жигьетдай ам дустагъ авунин гьакъиндай ходатайстводин постановление ва материалар вахтуналди кьунвайди акъайдай вахт жедалди 8 сятдилай тIимил вахт амаз агакьарай дуьшуьшар хьанач. Ихьтин категориядин постановленийриз суддал килигдайла вири дуьшуьшра прокурорди ва следователди иштирак авуна ва защитник галачир дуьшуьшарни хьанач.
Ихьтин категориядин делойриз суддал килигдайла РФ-дин УПК-дин 91, 92-статьяйрин бинедаллаз кьунвайбур гьар сеферда суддин заседанийрал агакьариз хьана. Вири дуьшуьшра судьяди заседанидал атайбуруз чпин ихтиярар, везифаяр лугьуз хьана.
Тежрибади къалурайвал, дустагъда ацукьарунин ходатайство кьилиз акъудуникай отказ авунин асул бинеяр шак физвайдан ва я тахсиркар яз гьисабзавайдан хсуси делилар я: адахъ гьамиша яшамиш жедай чка хьун, адан яш, хзандин гьал ва масабур.
Суддин тежрибадай ихьтин са мисал гъин:
С. Стальский райондин суддин судья З. А. Алимирзоева 2009-йисан 31-мартдиз кьабулай къарардин бинедаллаз 1992-йисуз 10-апрелдиз дидедиз хьайи Идрисов Г. Б. дустагъ авунин теклифдин тереф хвенач. Суд ихьтин фикирдал атунин себебар ихьтинбур тир:
Шак физвайди яз кьунвай Идрисов Г. Б. яшар тамам тахьанвай 11-классдин ученик я, адахъ гьамиша яшамиш жедай чка ава, адавай суддинни силисдин органрихъай катиз жедач, школадиз физ-хуьквезва, вичин хушуналди делилар гузва, виликдай уголовный ва административный жавабдарвилиз чIугурди туш.
2007-йисуз вахтуналди ацукьарунин вахт артухар хъувунин гьакъиндай 7 ходатайстводиз килигна, 2008-йисуз килигнач, 2009-йисан 6 вацра 4 ходатайстводиз килигна.
2009-йисакай алатнавай 6 вацра дустагъда ацукьарун масаниз фидач лагьана къул чIугуналди эвез авунин гьакъиндай са ходатайстводиз килигна ва адаз разивал гана (Н. Э. Мирзеханован гьакъиндай).
Чна къейд ийизвай девирда дишегьли дустагъда ацукьарунин жигьетдай са ходатайстводиз килигна (З. М. Халикьовадин гьакъиндай) ва разивал гана. Амни залан тахсиркарвал авунай. Яни 2007-йисан 2-апрелдиз, нянин сятдин ругудаз, Агъа СтIал къазмайрал яшамиш жезвай Халикьова Зияфат МегьамедтIагьи-ровнади (1974-йисуз хайи) кIвале къал акъатунин нетижада яшар тамам тахьанвай вичин руш Халикьова Балахалум Селимовнадин (1998-йисуз хайи) хурудиз кухняда ишлемишзавай чкIул къастуналди сухуналди адан бедендиз залан хасаратвал гана. Вири терефар фикирдиз къачуналди, судди ам РФ-дин УК-дин 111-статьядин 2-паюна къалурнавай тахсиркарвилин лишанрай тахсиркар яз гьисабна ва дустагъда ацукьарна.
Чна умумиламишзавай девирда дустагъда ацукьарунин ва я и кардикай отказ авунин жигьетдай судри кьабулай къараррин гьакъиндай кассационный ва я надзорный къайдада арза гайи дуьшуьшар хьанач. ИкI, райондин судди вичин кIвалах, Законрин истемишунрал амал авуналди, пландин бинедаллаз кьиле тухузва.
