Са камалэгьлиди хъсандиз лагьанай: «Дуьнья саламатдиз хуьзвайди адан сагълам хъуьруьн я». Белки гьавиляй дуьньядин халкьари 1-апрель, гатфар вичин тавуна гьатзавай хъсан вахт, хъуьруьнринни зарафатринди яз къейдзава жеди.
Къейд авун лазим я хьи, и йикъахъ къадим девиррилай эгечIна вичин кьетIенвилер авай ва ам дуьньядин хейлин халкьари къейдзавай. Амма вирида 1-апрелдиз ваъ. Месела, къадим римлуйри хъуьруьнринни зарафатрин югъ 17-февралдиз къейддай, индусри 31-мартдиз, Къадим германрин тайифайри ва французри и юкъуз цIийи йисни къаршиламишзавай. Амма Франциядин пачагь IX-Карлди 1594-йисуз цIийи йис 1-январдиз къейд авунин Указ акъудна, а указдални 1-апрелдиз къул чIугуна. Гьавиляй французар чпин цIийи йисан сувар дуьньяда виридалайни шадди тирдахъ лап кIевелай инанмиш я.
И йикъан кьетIенвилериз, ам къейддай адет арадал атуниз гзаф кьадарда гьар жуьредин баянар ганва. Месела, германрин тайифайри 1-апрель пис ниятар авай къуватар (шейтIанар, чинерар) цаварилай чукурзавай югъ яз гьисабзавай. Кавказдин са бязи халкьарин адетралди им «Савкьватар гудай югъ» тир. ЧIехи савкьват хиве кьуна инсан шадардай, ахпа алдатмишдай. Амма савкьватдиз темягь авурди инжиклу жедачир, вичини са масад алдатмиш хъийиз алахъдай.
И йикъаз таганвай жуьредин тIварарни авач: Шотландияда – КукупIдин югъ, Японияда – Нинийрин югъ, Испанияда – Дугърибурун югъ, Америкада- Ахмакьрин югъ, Францияда, вучиз ятIани – Балугъдин югъ. Амма вири дуьшуьшра метлеб сад я: и юкъуз шад хьухь ва жуван мукьвабурукай сад алдатмишиз алахъа, анжах жув алдатмишиз тамир!
Россияда, са бязи делилри шагьидвал ийизвайвал, 1-апрель къейд ийиз икI башламишна.
1725-йисан и юкъуз пакамахъ фад Петербургдин агьалияр килисайрин зенгерин къалабулух квай ванери ахварай авудна. Адет яз, ихьтин гьарай-эверди кIвалера цIай кьуникай хабар гудай. Амма и сеферда цIун ялавар, гум санайни аквазвачир. Вуч лугьумир кьван, императордин мукьвабуру авурди зарафат тир кьван. Ингье кьве асирдилай артух девир алатнава, амма чIехи уьлкведин инсанри гьар 1-апрелдиз кагьул тахьана зарафатар хъийизва.
Гьакъикъатдани, хъуьредай крар, себебар гзаф ава. Юмор, айгьам, кьезил хъуьруьн, гагь-гагь сатирани, породияни чаз яшайишдин зидвилер, татугайвилер, дарвилер алудун патал герек жезва.
Къецел алай гьава, жуван гуьгьуьл гьихьтинди хьайитIани, 1-апрель хъуьруьнрин югъ тирди чна рикIелай ракъурна виже къведач. Хъуьруьхъ, дустар! Куь чинар хьиз, рикIерни хъуьреда, цавал алай цифер хьиз, рикIе авай пашманвилерни квахьда.
Квез сувар мубаракрай!
