И йикъара райондин судда С.-Стальский райондин суддин судьяйри РФ-дин УК-дин 208, 222-статьяйра ва гьакIни 222-статьядин 1-паюна къалурнавай тахсиркарвилер авунай уголовный делойриз килигунин кIвалахдин тежриба умумиламишна.
2015-йисан 9 вацра С.-Стальский райондин суддиз 129 уголовный дело атана. Абурукай 102 делодиз килигнава, гьа гьисабдай яз:
- РФ-дин УК-дин 208-статьядай - 5 уголовный дело атана, абурукайни 5 касдин гьакъиндай 3 уголовный делодай приговорар акъудна;
- РФ-дин УК-дин 222-статьядай ва 222-статьядин 1-паюнай 28 уголовный дело атана, абурукайни 17 касдин гьакъиндай 17 уголовный делодиз килигнава.
РФ-дин УК-дин 208-статья - яракьламиш хьанвай законсуз организация тешкилун ва ада иштирак авун я.
2000-йисалай къенин йикъалди Дагъустан Респуб-ликадин сергьятда государ-стводин гуьзчивал алачир, РФ-дин законодательствода тайинар тавунвай, яракьлу тешкилатар арадал атана ва кардик ква.
Ихьтин, Дагъустандин Кьиблепатан сергьятда тешкил-навай законсуз яракьлу тешки-латрикай сад «Южная» дивер-сионно-террористический группа тир. Вич 1977-йисуз хайи, адан руководитель тир Абдулаев Гьасан Аваевича адан членрихъ галаз санал Дагъустан Республикадин Кьиблепатан сергьятда гьукуматдин дея-телрин ва къайдаяр хуьдай органрин сотрудникрин гьа-къиндай террориствилин актар ва маса тахсиркарвилер кьиле тухунин планар туькIуьриз хьана. И кар патал цIай галай гьар жуьредин яракьар, боеприпасар, хъиткьинардай шейэр къачуз, яракьлу законсуз тешкилатрин са членрилай масадбурал агакьариз хьана. Абурун истемишунар кьилиз акъудун патал вахтуналди яшамиш жедай кIвалер кирида кьаз, улакьар жагъуриз, сотовый ва радиосвяздин такьатар, гьакIни законсуз кIвалахда герек маса шейэр маса къачуз хьана. Чинеба яшамиш жедай кIвалер жагъурунал яракьлу законсуз тешкилатрин членар ва гьакIни абуруз куьмекар гузвайбур (пособникар) машгъул жезвай.
РФ-дин УК-дин 208-статьядин 2-паюнай - федеральный законда тайинар тавунвай яракьлу дестейра иштирак авунай ва гьакIни маса къецепатан гьукуматдин сергьятда, а гьукуматдин законодательствода фикирдиз къачун тавунвай, яракьлу дестейра РФ-дин интересриз акси атунин мураддалди иштирак авунай райондин судди 5 касдин гьакъиндай 3 уголовный делодай тахсиркарвал субут авунин приговор акъудна, абур азадвиликай магьрум авуна.
ИкI, А. Р. Балиханова, ДР-дин сергьятда кардик квай яракьлу законсуз тешкилатар авайди чиз, общество патал вичин гьерекатрин хаталувал аннамишнаваз, абурун иштиракчийрив къайдаяр хуьдай органрин сотрудникрин ва гьакIни ДР-дин сергьятда контртерро-ристический операция кьиле тухузвай федеральный къуватрин аксина ишлемишдай цIай галай яракьар, абурун боеприпасар, хъиткьинардай шейэр гвайди хъсандаказ чиз, общество патал хаталу нетижаяр арадал къведайдини чиз, «Южная» НВФ-дин членрихъ ва абурун куьмекчийрихъ галаз дуствилин алакьаяр аваз, 2013-йисалай 2014-йисан декабрдалди «Южная» яракьлу законсуз тешкилатдин членриз арачивилин (пособ-ничество) куьмек гана. Кьилди къачуртIа, вичин кIвале яшамиш жедай чка гана, алава яз а группа недай суьрсетдалди таъминарна.
И делилар майдандиз акъатдалди А. Р. Балиханова къайдаяр хуьдай органриз хабар ганач ва гьакIни вичи арачивал авун акъвазарнавайдакайни малумвал авунач.
С.-Стальский райондин судди 2015-йисан 24-июлдиз акъудай приговордин бинедаллаз А. Р. Балиханов РФ-дин УК-дин 33-статьядин 5-паюна, 208-статьядин 2-паюна ва 222-статьядин 1-паюна къалурнавай тахсиркарвилерай тахсиркарвал авунвайди яз гьисабна ва ам, жазадин вахт умуми режимдин колонияда акъудун тайинаруналди, 4 йисни вад вацран вахтунда азадвиликай магьрум авуна.
Суддин приговордин гьа-къиндай апелляциядин къайдада ДР-дин Верховный суддиз арза гана.
Адани чи суддин приговор дегишвал авачиз туна ва ам къуватда гьатнава.
Гьа икI, вичи ийизвай вири гьерекатри гьихьтин чIуру нетижайрал гъидатIа чиз, Р. А. Набиевани, 2014-йисан август-дилай 2015-йисан 18-майдалди «Южная» НВФ-дин членрихъ ва абурун пособникрихъ галаз дуствилин алакъаяр хуьналди, ДР-дин Табасаран райондин Геджух хуьряй тир, вич 1993-йисуз дидедиз хьайи, Баширов Нариман Зейнитдиновичаз, С.-Стальский райондин Кьасумхуьрелай тир, вич 1985-йисуз дидедиз хьайи, Меликов Роберт Рамизовичаз, гьа и райондин Герейханован хуьряй тир, вич 1991-йисуз хайи Мурлиев Мегьамедали Асанхановичаз, 1988-йисуз дидедиз хьайи, Къазимегьамедов Камалдин Алирзаевичаз С.-Стальский райондин Вини СтIалдал вичин кIвалера яшамиш жедай чка чара авуна. Вичин ВАЗ-21093 (регистрациядин знак М096ВХ05 РУС) автомашин гваз абур недай продуктралди, камуфляжный форменный парталралди, фонарралди ва герек маса шейэралди таъминариз хьана.
И делилар майдандиз акъатдалди Р. А. Набиева вичи НВФ-дин членрихъ галаз арачивал ийизвайдакай ва гьакIни вичи и арачивал гуьгьуьллувилелди акъвазарнавайдакай къайдаяр хуьдай органриз хабар ганач.
Райондин судди 2015-йисан 21-августдиз акъудай приговордин бинедаллаз Р. А. Набиев РФ-дин УК-дин 33-статьядин 5-паюна, 208-статьядин 2-паюна ва 222-статьядин 1-паюна къалурнавай тахсиркарвилерай тахсиркар яз гьисабна, жазадин вахт умуми режимдин туькIуьр хъувунин колонияда акъудуналди, ам 7 йисан вахтунда азадвиликай магьрум авуна.
Суддин приговордин патахъай апелляционный къайдада ДР-дин Верховный суддиз арза ганва. Алай вахтунда дело ДР-дин Верховный суддиз рекье тун патал гьазурзава.
ИкI, С.-Стальский райондин суд РФ-дин УК-дин 208-статьяда тайинарнавай тахсиркарвилерин гьакъиндай уголовный делойриз килигунин тежрибадин нетижайри къалурзавайвал, 2012-йисалай инихъ и статьядай килигзавай уголовный делойрин кьадар йисалай-суз артух жезва. Райондин суддин судьяяр и категориядин делойриз килигунин статистикадин делилри къалур-завайвал, абуру процессуальный ва материальный законрал амал ийизва, абуруз законда тайи-нарнавай вахтара килигзава, абурун нетижайрай закондихъ галаз кьадай бинелу къарарар акъудзава, тахсиркарар яз гьисабнавайбуруз тайинарнавай жазаяр закондин истемишунрихъ галаз кьадайвал гузва.
РФ-дин УК-дин 222-статья - яракьар, абурун асул паяр ва боеприпасар законсуздаказ маса къачун, масадав вугун, маса гун, хуьн, санай масаниз тухун, яракь гваз хьун я.
РФ-дин УК-дин 221.1-статья - хъиткьинардай шейэр ва я хъиткьинардай устройствояр законсуздаказ маса къачун, масадав вугун, маса гун, хуьн, санай масаниз тухун ва я вичив гваз хьун я.
20I5-йисакай алатнавай 9 вацра С.-Стальский райондин суддиз РФ-дин УК-дин 222 ва 222.1-статьяйрай авунвай тахсиркарвилерай 28 уголовный дело атана. Абурукай 17 уголовный делодиз килигнава, 11-уголовный дело ахтармишзава.
Вири 17 делодай райондин судди 17 касдин гьакъиндай тахсиркарвал авун субутарунин къарарар акъуднава.
Атанвай делойрай тести-кьарзавай шейэр Калашникован автоматдин 5,45 ва 7,62 мм.-дин калибрдин патронар, Ф-1, РГД-5, РГ-42 осколочный гранатар, подствольный гранатар я.
Судди жазаламишнавай 17 касдикай 9 касдиз азадвиликай магьрум авунин, 7 касдиз шартIунин, са касдизни азадвиликай магьрум авунин вахт тIимиларунин жазаяр ганва.
Райондин суддин судьяйрин кIвалахдин тежрибадин нетижайриз килигайла РФ-дин УК-дин 222 ва 222.1-статьяйрай килигзавай уголовный делойрин кьадар 2012-йисалай инихъ йисалай-суз артух жезва. 2012-йисуз и категориядин 5 уголовный делодиз килигнайтIа, 2013-йисуз 6 делодиз, 2014-йисуз 11 делодиз, 2015-йисакай алатнавай 9 вацра лагьайтIа 17 делодиз килигнава, 11 дело ахтармишзава. 2012-йисав гекъигайтIа алай йисан 9 вацра абурун кьадар 3 сефердилай артух хьанва. Гьелбетда, чак и карди къалабулухвални кутазва.
Статистикадин делилри ва кIвалах умумиламишунин нетижайри къалурзавайвал, авунвай тахсиркарвилерай жазаламишзавайбуруз жаза тайинардайла РФ-дин УК-дин 6 ва 60-статьяйрин истемишунрал амал ийизва. Ганвай жазаяр асул гьисабдалди тахсиркарвилин къайдадихъ ва общественный хаталувилин дережадихъ, а тахсиркарвал авунин шартIарихъ, тахсиркардин вичин хсусивилихъ (личностдихъ), РФ-дин Верховный суддин Пленумди 2000-йисан 29-октябрдиз кьабулай «О некоторых вопросах судебной практики назначения и исполнения уголовного наказания» Постановленидихъ галаз кьадайбур я.
М. М. Айбатов, ДР-дин С.-Стальский райондин суддин председатель.
