Несилрилай-несилралди, асиррилай-асирралди инсаниятдин рикIелай гьич са вахтундани дуьньядал агъавал ийиз кIан хьайи немсерин фашистрин рекьел чIуриз тежедай сенгер хьиз акъвазай советрин халкьдин ва адан Яракьлу Къуватрин игитвилин гьунарар садрани алатдач.
Абуру душмандиз акси яз женгера асул заланвал чпи тухвана, чапхунчийрикай Ватан хвена, душман барбатI авуна, ам тарихда садрани рикIелай алат тийидай вакъиа я.
Къенин несилрин рикIел чпин бубайрин, имийрин, халуйрин, мукьва - кьилийрин къаматар, абуру женгерани зегьметда къалурай кьегьалвилер хквезва.
Ватандин ЧIехи дяве башламишай сифте йикъарилай эхирдалди немсерин чапхунчийрихъ галаз къати дявейра иштирак авур, Ватан хвейи, дяведай хтай йикъалай башламишна жавабдар къуллугърал хьайи, акьалтзавай несилриз тербия гайи, несигьатчи ва адалатлу хзандин кьил хьайи зи рагьметлу ими Алиметов Гьажимегьамед Алиметович рикIел хкиз кIанзава.
АгъастIалвияр тир Алиметов Алиметан кесиб лежбер хизанда Маяхалум дидедиз ругуд хва хьана, абурукай кьве хва Абдулкьасим (кьетIен зигьин авай, шиирар туькIуьрдай) чагьинда аваз ва Халид цIаярикди кечмиш хьана, амукьна кьуд хва : Саид, Гьажимегьамед, Арасхан, Абдурахман. Чпиз виридаз Рагьмет хьуй! ЧIехи хва зи рагьметлу буба Алиметов Сайд Алиметович тир. Аялар лап гъвечIизамаз буба кечмиш хьана. Итим фад кечмиш хьунихъ галаз алакъалу яз четинвилериз, магьрумвилериз таб гана аялриз дидеди дуьз тербия гуз, абурук намус , зегьмет, инсанриз гьуьрмет ийиз кIан хьунин гьиссер кутаз алахъна,чIехиди - гъвечIиди чиз вердишарна, нетижада вирибурукай неинки хуьруь, гьак1 районди дамах ийидай чешнелу итимар хьана. Аялрин куьмекдалди цIам - кIарас гъиз, векь - кьал ягъиз, йигарар гатаз, къуьлин кьилер кIватIиз колхоздин складдиз вахкуз, нехирдин гуьгъуьниз физ, саки чпелай алакьдай вири куьмекар гуз, етим аялар хвена. Хуьруьнбуру, мукьва - кьилийри лугьудайвал чи Маяхалум диде гзаф къени, регьимлу, мергьеметлу, сабурлу, са кьас фуни текдиз нен тийидай, зирек, кар алакьдай гафунин устад тир.
Дугъриданни дяведин йисарин дидейриз акур кьван азиятар, абурун агьузар, абурун вилерин накъвар са куьналдини алцумиз жедач.
Имиди Агъа СтIалдал школада, Кьасумхуьрел интернатда, Махачкъалада педрабфакда кIелна. 1938-йисуз пединститутдин гьазурлухвилин курс куьтягьайла ада хайи хуьре ва Кьасумхуьрел муаллимвал авуна.
1939-йисуз гьеле фашизмдикай хабар авачир белофинрихъ галаз дяве башламиш хьайила Гьажимегьамед ими Советрин Армиядин жергейриз къуллугъ ийиз фена. Вичин ихтилатрай адахъ галаз хуьряй мад цIуд жегьил рекье гьатнай, сифте Краснодарда 74-Краснотаманский дивизиядин 78- стрелковый полкуна, ахпа Одессадин военный округда чирвилер къачур чи аскеррин вилик Румыниядивай Бессарабия вахчунин везифа эцигнавай. Пачагьдин девирда а территория Россиядик акатзавай. 1918-1919 йисара чи уьлкве авай зайиф гьалдикай менфят къачуна, Румынияди ам кьунай. ЧIехи ягъ - ягъунар кьиле тефена Бессарабия са аксивални тавуна вахканай.
1941-йисуз ими Румыниядин сергьятдал алайла газетриз Гитлер дяведиз гьазур жезва лугьуз малуматар акъатнай , са тIимил вахтарилай садлагьана Одессадал, Киевдал, Брестдал немсерин самолётри бомбаяр гадарна, чеб а вахтунда гатун лагерра авай, дяведиз гьазур тушир лугьуз суьгьбетдай чаз.
Гьа икI дяве башламиш хьайила Румыниядихъ галаз авай сергьятра сифте женгера иштиракна имиди, ахпа чи кьушунри кьулухъ чIугваз башламишна, Одессадиз кьван хтана.Гьажимегьамед ими кьушунрин училищедиз гьахьна, анай ам Уралдиз акъудна. Курс вахтундилай вилик куьтягьна офицервилин чинда авай ам 1941-йисан декабрдиз Оренбургдин Чкаловский областдин Бузулук шегьердин цIийиз тешкилнавай Советрин резервный Армиядин 200 лагьай дивизиядин 648-полкуна военный училище куьтягьай лейтенант автоматчикрин взводдин командирвиле тайинарна.
Фронтдиз рекье твадалди амай тIимил вахтара жегьил лейтенантди вичиз табий тир аскерриз душмандихъ галаз дяве ийидай ва яракьар ишлемишдай къайдаяр дурумлувилелди чирна са тIимил вахтарилай абуру къуллугъзавай воинский соединенияр кефердинни рагъакIидай патан фронтда гзаф женгера иштиракна, са шумудра хирер хьана, госпиталра къаткана, са бубат хьайила 1942-йисуз «Старый Руссадин» райондиз рекье туна. Имидин ихтилатрай а бере чи армия патал лап четинди тир. Фашистрин чапхунчийри, чпин телефвилеризни килиг тавуна виликди гьужумар давамарзавай. Гьаниз килигна далу патай и фронтдиз атай чи воинский частар тади гьалда дяведин гьерекатрик экечIуниз мажбур хьанай.
Фронтдиз агакьзамаз Гьажимегьамед ими вичин подразделениедин кьиле акъвазна душмандин кьушунриз кIеви ягъунар кьунай, адал мад залан хер хьанай, Иваново шегьердин госпиталда къатканай. Къати дявейра са шумуд сеферда ам ажалдиз вичин вилералди, лап мукьувай килигна, четин шартIара дяведин гьерекатар кьиле тухвана, душмандин гзаф аскерар ва техника тергна.
Сагь хъхьайла мад фронтдиз хъфена, Прибалтийский кьвед лагьай фронтда резервдин частариз акъатна, ина тежрибалу офицерди гьазурвилин батальонда аскерриз чирвилер, женгинин вердишвилер гана.
Ам санал акъвазнач, нубатдин гьужумдиз фидайла ада «Телеф хьайитIа, тIалабна зун коммунист яз гьисабун», гафар кхьенвай арза туна ва гуьгъуьнлай гьа арзадин бинедаллаз женгчи офицер партиядин жергейриз кьабулнай.
1944-йисуз военный комиссияди са шумудра хирер хьанвай 2 лагьай группадин инвалид яз, автоматчикрин ротадин командир, старший лейтенант тир ам фронтдай кIвализ рекье туна, офицеррин запасдин полкуниз акъудна. Ватандин ЧIехи дяве башламишай сифте йикъарилай эхирдалди немсерин чапхунчийрихъ галаз къати дявейра иштиракна.
Дяведин цIаяра галукьай минадин кIусари жигерра рекьидалдини чпикай хабар гудай, инвалид хьана лагьана ам руьгьдай аватнач.
1944-йисан августдин вацра Кьасумхуьруьн райвоенкоматда кIвалахал акъвазна, гуьгъуьнлай партиядин райкомдин инструкторвиле тайинарна.
1947-йисуз адакай партиядин Кьурагь райкомда кадрийрин рекьяй секретарь, кьве йисуз партийный школада чирвилер хкаждайдалай кьулухъ, партиядин Хив райкомдин пуд лагьай секретарь, 1952-йисалай цIуд йисан муддатда КПСС- дин Агъул райкомдин сад лагьай секретарь хьана, ахпа Дагъустандин обкомдин инструкторвиле, Кьасумхуьруьн, Дербентдин лесхозрин директорвиле, районрин уртах инкубаторный станциядин директорвиле, газовый участокдин директорвиле хьана, 1982-йисалай ам персональный пенсионер тир. Эхиримжи йисара А.Гь. Алиметовича райондин дяведин ва зегьметдин ветеранрин Советдин председателвиле кIвалахна. Дяведилай гуьгъуьнин йисар гзаф четинбур тир лугьуз жедай имиди.
Ада вичин хиве авай везифаяр гьи къуллугъдал хьайитIани гьакъисагъвилелди кьилиз акъуддай, законри истемишзавайвал, меркездай гаф текъведайвал тамамардай.
Иллаки Агьул район гзаф кьулухъ галамайбурукай сад тир, маса районрихъ гекъигайла, рикIел хкидай ада, кадрияр жагъурун, экономика, культура хкажун, школаяр, клубар, медпунктар эцигун, хуьрериз ятар гъун, рекьер – муькъвер туькIуьрун регьят крарикай тушир, ятIани имиди дагъларин шартIара ихьтин хейлин кIвалахар гъиле кьуна, ахвар тавур йифер, кьарай атIай йикъар гзаф жедай, кIвачи-кIвачи ва балкIандал алаз фидай вири хуьрериз. Ажайиб кьисметар тушни!
Адаз гзаф гьуьрмет, авторитет авай, адан аялри, хтулри гилани агъулвийрихъ галаз алакъаяр хуьзва, хийир - шийирдин мярекатрик иштиракзава. Аялриз агъул чIални хъсандиз чидай. Имидизни Салигьат имид сусаз ругуд аял хьана, са руш 6 йисан яшда аваз кечмиш хьана. Кьуд хцизни са рушаз хъсан тербия гана, вирида кьилин образование къачуна, жуьреба - жуьре хилера намуслувилелди зегьмет чIугуна. Гьайиф хьи, баркалладиз лайихлу хьайи, бубади веси авур инсанпересвилин, халкьдиз къуллугъ авунин рехъ давамарай Алимет, Марат, Фикрет чи арадай вахтсуздаказ акъатна. Шукур хьуй сад тир Аллагьдиз! Чпиз женнетар кьисмет хьуй! Абурун вафалу рехъ веледри, хтулри давамарзава. Аялриз буба, диде гьамиша чешне хьайи, абурун чиниз яр тагай, халкьдиз къуллугъ авунин рехъ давамарзавай Альберт стхадиз, Ферида вахаз ва вири хтулриз чандин сагъвал, рикIин шадвал, веледрикай рикIер динж хьана, яргъал уьмуьрар гурай сад тир Аллагьди! Гьар са касдин эхир кьил хъсан хьуй! Дуьньяда ислягьвал хьуй, чи веледриз «дяве» лугьудай ван гьич садрани тахьурай!
Уьмуьрда гзаф четинвилер ва дарвилер акунвай, вичин савадлу уьмуьрдин чIехи паюна жавабдар къуллугъар авур имидин суьгьбетрихъ чаз еке гьевесдивди яб акализ кIандай. Ада тагькимардай: «Килиг, садрани дамах къачумир, жуваз писвал авур касдизни хъсанвал ийиз алахъа, са касни жувалай агъуз кьамир.»
Инал ихьтин са карни къейд тавуна жедач. Къанни цIуд йисалай, са кьадар вахтар алатайла, чи имидихъ галаз санал хьайи, сифте таниш Воронежский областдай тир урус Александр Васильевич Покидова вичин фронтдин дустунин кьадар кьисметдикай чирун кьетIна, адаз Гьажимегьамед ими Дагъустандай тирди чизвай ва 1967-йисуз Дагвоенкоматдиз чар кхьена ва вичин дуст жагъурун патал куьмек авун тIалабна. Дагвоенкоматдин комиссар генералдин къул алаз Александр Васильевичаз жаваб атана. Чаз гзаф шад хьана, имиди буюр авуниз килигна, ам чи райондиз мугьманвилиз атанай. Гьуьрметлу мугьман чи дахди, имийри, саки вири мукьва - кьилийри Дербентдин вокзалдик фена еке шадвилелди къаршиламишнай. Чна вирида кIвалеризни къунагънай, ам чи районда 15 йикъуз мугьманда хьанай. Чи рикIелай садрани алатдач, абуру фронтда хьайи вакъиаяр рикIел хкидай вахтар, чна дикъетдивди яб акалдай абурун ихтилатрихъ.
Кьасумхуьруьн пионеррин ва школьникрин кIвализни буюр авурла, азиз мугьманди школьникриз Ватандин ЧIехи дяведа Советрин Армиядин кьегьалвилерикай лап интересный суьгьбетар авунай, ам пионеррин дружинади «Гьуьрметлу пионервилизни» кьабулнай, адан гарданда яру галстукни тунай.
А.В.Покидов гьакI Агъа - СтIалрин хуьруьнвийризни мугьман хьанай, ам XX-асирдин Гомер СтIал Сулейманан музейдизни фенай, шаирдин яратмишунрал гзаф гьейран хьанай. Ам чи адетар, чи хуьрекар, яшайишдин шартIар, стхайрин ва мукьва - кьилийрин арада авай гьуьрмет-хатур, дуствал, садвал акурла гьейран хьанай.
Зи буба Алиметов Сайид Алиметович а береда газетдин редактор тир, редакциядизни теклиф авунай. Кьиле фейи суьгьбетрай, ада вичин дустуникай, адан гзаф гьуьрметлу хизандикай, чи райондикай, Дагъустандикай хъсан фикирар гваз шадлудаказ Урусатдиз рекье хтунай. Душмандин аксина санал женг чIугуни абурун дуствал генани мягькемарна. 84 йисан яшда аваз Гьажимегьамед ими рагьметдиз фена. Т1ебиатдин къанун я, вичиз ирид женнетар кьисмет хьуй!
Гьажимегьамед Алиметовича дяведин йисара немсерин фашистрин чапхун-чийрихъ галаз дирибашвилелди женг чIугуна ва уьлкведин масадалай аслу туширвал хуьник вичин пайни кутуна. Душмандихъ галаз хьайи женгера къалурай уьтквемвилиз, кьегьалвилериз килигна ам «Ватандин ЧIехи дяведин сад ва кьвед лагьай дережадин», «Яру гьед», «Баркалладин» орденар, 1941-1945-йисара «Германиядал гъалибвал къазанмишунай», «Берлин къачунай», «Къавкъаз душмандин гьужумдикай хуьнай», «Женгинин лайихлувилерай» ва гзаф маса медалралди наградить авуниз лайихлу хьана. Авур къуллугърал везифаяр намуслувилелди кьилиз акъудунай ам Дагъустандин Обкомдин грамотайралди ва хейлин маса наградайралди лишанлу авуна. Са шумуд сеферда ДАССР - дин Верховный Советдин, районрин советдин депутат яз хкяна.
Гьа икI, вичин вири уьмуьр халкьдиз къуллугъ авунин рекьиз гайи, вири четинвилериз таб гана, са зерре дамах гвачиз хьайи, чарадан дердиникай хабар кьадай, дяведин женгчи, партиядин агъсакъал, зегьметдин зарбачи хьайи пак инсан, баркаллу уьмуьрдин сагьиб Алиметов Гьажимегьамед Алиметовичан тIвар эбеди яз чи рикIер амукьда. Чи уьлкведа 70 - йис тамам хьанвай и йикъара чи халкьари, Ватан патал чанар гайи вири игитар рикIел хкуналди, абуруз икрам ийизва.
М.С.Абдулмуталибова, РФ-дин журналистрин член, гьевескар композитор