Эхиримжи вахтара Дагъустанда са кьадар шегьеррани районра ярарин азар пайда хьанва. Им садакай-садак акатдай хци азар я. Ярар арадал гъизвайди вирусар я. И вирусривай инсанрин бедендилай къеце пата дурум гуз жедач, абур фад терг жезвайди я. Инсанрилай гъейри и вирусар анжах маймунриз хаталу я.
И азар анжах азарлу инсанрикай сагъ, ва вичиз и азардин иммунитет авачир инсанрик акатзава, гьакI хьайила ярарин чешме азарлу инсан я. Азарлуди вичин патарив гвайбуруз тварар акьалтдалди (уьгьуьяр, тумавар галайла) ва тварар акьалтайдалай кьулухъ пуд йикъан къене иллаки хаталу я, кьуд лагьай йикъалай башламишна азарлудан хаталувал масабуруз къвердавай тIимил жезва. Им гьавадай чкIизвай азар я. Ярарин вирусар азарлудан бедендай илизайла, уьгьуь ягъайла акъатзава ва абур гьавадихъ галаз чкIизва, гьакI хьайила агалай дараматра (ясли, аялрин бахча, школа, кIвал) авай аялар и азардик начагъ хьунин хаталувилик акатзава. Иммунитет авачир ва ярарик азарлу тахьай вирибуру (гъвечIи-чIехи) азарлудахъ галаз алакъада хьайила 96%-див агакьна азарлу жезва. Садра азарлу хьайитIа мад ярарик азарлу хьун мумкин туш. Пуд-ругуд вацралди яшда авай аяларни ярарик азарлу хьун мумкин туш, вучиз лагьайтIа абуруз вахтуналди тир иммунитет дидедин бедендик квайла жезва. Им инсанрин арада фад чкIизвай азар я, эгер инсанриз герек иммунитет авачтIа. Ярар чкIизвай вахтни иллаки хъуьтIуьн мекьи варцар я. Ярар акатна адан сифте лишанар пайда жедалди 10-13 югъ хьун мумкин я. Ярарин сифте лишанар: ифинар акьалтун, фул акатун, нерар, сивин къавар ва туьтер чухвадайди хьиз хьун, уьгьуь ягъун, илизун ва беден зайиф хьун я. Са вахтара сивихъ ягъун ва экъуьчунни мумкин я. Бедендин ифинар 38-39-40 градусдив агакьна хкаж жеда, кIарабра тIал гьатунни мумкин я. И лишанар 3-4 юкъуз ва са вахтара 5-7 юкъуз давам хьун мумкин я. Ахпа ярарин кьилин лишан пайда жеда-им бедендиз акъатзавай яру гъвечIи тварар я. Тварар акъатунихъ вичин къайда ава. Сифте абур чиниз, гарданриз, хуруз ва кьилиз, кьвед лагьай юкъуз хурудиз, далудиз ва пуд лагьай юкъуз кIвачериз, яни вири бедендиз акъатда ва азарлудан ифинар мадни артух жеда. Кьуд лагьай йикъалай и тварар гьа атай къайдада квахьни хъийида, азарлудан ифинар чкадиз хкведа.
Ярарик ихьтин четинвилер хьун мумкин я: туьтерин, бронхрин, жигеррин ва кьилин мефтIедин патайни анжах лап тIимил вахтара. Ярарик сиверни акъатун мумкин я.
И азардин вилик пад кьунин карда важиблуди ярариз акси прививкаяр я. Ихьтин прививкаяр аялрин са йис ва 6 йис хьайила ийизва.
Гьуьрметлу районэгьлияр, ярариз ва маса садакай- садак акатдай хци ва хаталу азаррин вилик пад кьун патал язавай рапарикай къерех жемир, и кар вахт-вахтунда авун чарасуз я.
Азардин вилик пад кьун патал ярар акатайбурухъ галаз алакъа хьайибур 17 юкъуз яслийризни бахчайриз ва школайриз ракъурмир, инсанар гзаф кIатI жезвай чкайривай къерех хьухь.
Эгер куьн азарлу хьайитIа ва ярарин сифте лишанар пайда хьанмазди (уьгьуьяр акатун, тумавар хьун, яру тварар акъатун) духтурдиз кIвализ эвера ва гьада гайи меслятрал амал ая! Эгер азарлуди четин гьалда аватIа, духтурди ам больницада къаткурда.
Гьуьрметлу районэгьлияр, мукъаят хьухь, куьне куьн садакай-садак акатдай азардикай хуьх, вахт-вахтунда и азардикай хуьдай прививкаяр ийиз тур!
С.Н.Саидов, ЦРБ-дин духтур-инфекционист
