И йикъара чун «Сулейман-Стальский райондин ветеринарный управление» государстводин бюджетдин карханадин начальник Н.М Абдулкъафаровахъ галаз гуьруьшмиш хьана ва адавай кIвалахдихъ галаз алакъалу са шумуд суалдиз жаваб гун тIалабна.
-Назир Мавлудович, сифтедай заз Куьне карханадин вези-файрикай куьрелди лагьанайтIа кIанзавай.
-Куьрелди лагьайтIа, чи карханадин везифаяр хуьруьн майишатдин мал-къара ва кIвалин къушар хуьникай, «Ветерина-риядин гьакъиндай» Федеральный закондин истемишунар кьилиз акъудуникай ибарат я. Адахъ галаз алакъалу яз чна районда вете-ринариядин хатасузвал таъми-нарун, мал-къарадин, кIвалин къушарин продукциядин вете-ринарно-санитарный гьал ахтар-мишун, гьайванрик хаталу азарар акат тавун, санлай райондин территория мал-къарадик акатдай азаррикай хуьн, мал-къарадин кьадар артухарун ва хуьн патал кIвалах тухузва. Вири и кIвалахар чна виликамаз туькIуьрзавай йисан пландин бинедаллаз тухузва.
- Ветеринарный управление гьихьтин къуллугърикай ибарат я? Районда гьикьван мал-къара, кIвалин къушар ава?
-Чи управленидик ветери-нарный 7 участок, ветеринарный 2 пункт акатзава. Абурни мал-къарадиз, кIвалин къушариз къуллугъ авун патал хуьрерин поселенийриз чара авуна ачухнава. Гьар са ветеринарный участокдихъ ва пунктунихъ тухвана кIанзавай серенжемрин календарный планар ава. Гьа планрин копияр хуьрерин поселенийрин кьилерив ва вири жуьрейрин хуьруьн майишатдин карханайрин руководителрив гва. Идан метлеб рапар ядайла ва я диагностикадин ахтармишунар тухудайла вири мал-къара, кIвалин къушар учетда эцигун хьун я.
Абурун кьадардикай рахайтIа, алай вахтунда чи учетда 12 агъзурдав агакьна ири карч алай ва 30 агъзурдав агакьна гъвечIи карч алай гьайванар, 45 агъзурдав агакьна кIвалин къушар, 3200-дав агакьна кицIер ава. Абуруз чна ветеринариядин рекьяй къул-лугъни ийизва. Кьилди къачуртIа, алай вахтунда чи пешекарри кIвалин къушариз рапар язава.
-Назир Мавлудович, эхиримжи вахтара районда мал-къарадик ва кIвалин къушарик хаталу азарар акатай дуьшуьшар хьанани? Эгер хьанатIа, адан себебар гьихь-тинбур я?
- Алай йисан 1-паюна ири карч алай гьайванрик бруцеллез акатай 4 дуьшуьш хьана. Малар Ставрополдин крайдай хканвайбур тир, чебни ветеринарно-сопроводительный документар галачиз. Им законсуз кIвалах я. Бруцеллездихъ галаз женг чIугунин рекьяй ветеринарно-санитарный истемишунрихъ галаз кьадайвал азар квай малар тергна.
- Малариз, кIвалин къушариз рапар ядайла ва я ахтармишунар кьиле тухудайла управленидин пешекарриз хуьрерин поселе-нийрин кьилерин, хуьруьн майи-шатдин карханайрин руково-дителрин, агьалийрин патай куьмек авани?
-Ваъ, бес кьадар куьмек авач. Лагьана кIанда, поселенийрин кьилери, майишатрин руково-дителри ветеринариядин исте-мишунрал ва къайдайрал амал авунин гьакъиндай муници-пальный райондин админис-трациядин Кьили са шумудра распоряженияр, къадарар акъудна. Гьайиф хьи, поселенийрин кьилери, майишатрин руководителри абурал амал ийизвач, яни мал-къарадиз, кIвалин къушариз рапар ядайла чи пешекарриз бес кьадар куьмек гузвач, са жуьрединни шартIар яратмишзавач. Эхиримжи йисара райондин гьич са хуьрени малар нехирра амач. Ида чи кIвалах хейлин четинарзава. Чеб-чпин ихтиярда тунвай малариз рапар гьикI яда? Са шумудра таъкимарзаватIани, агьалийри чпин малар лагьай юкъуз кIвале тазвач, акъудиз, чуьлдиз ракъурзава.
Мадни заз ихьтин са кардикай лугьуз кIанзава. Вад ва адалай виниз малар, лапагар авай ксари чпин гьайванрин япариз биркаяр янайтIа, чаз абурун кьадар чирунин, абурал гуьзчивал тухунин карда еке куьмек жедай.
-Кьейи мал-къара, кIвалин къушар тухвана чуьлда какатай чкадал ва я къаналриз, цин хуьлериз гадарзавай дуьшуь-шарни тIимил туш…
-Зун гъавурда акьуна, фикир желбдай месэла я. Гьа ихьтин крари, инсанрин жавабдарсузвили хаталу азарар пайда хьунин хаталувал арадиз гъизва. Ветеринариядин законри гьар са хуьре скотомогильникар ва я биотермический фурар хьун истемишзава. Гьайиф хьи, гзаф хуьрера абур авач. ЯтIани , кьейи мал-лапаг какатай чкайрал, къаналриз гадарун дуьз туш. Идалди чна-чун, чи мал-къара хаталувилик кутазва, яни хаталу азарар пайда хьуниз куьмекзава.
Мадни, чаз аквазва хьи, рекьерин къерехра, хуьрера, какатай гьи чкадал хьайитIани як маса гузва. Имни законсуз, санитариядин истемишунриз жаваб тагузвай кар я. ЧIуру кIвалахрин вилик пад кьуна кIанда.
-Хуьрерин агьалийри вете-ринарный духтурар хуьрера тIимил жезва, бязи вахтара гьатта эверайлани кIвалериз къвезвач, мал-къарадин гьал ахтармиш-завач лугьуз наразивалзавай дуьшуьшарни авачиз туш.
- Лап тIимил ятIани, хьайиф хьи, ихьтин дуьшуьшарни жезва. Зегьметдин низам чIурунай, агьалийри эвер гайила кIвалериз тефинай, кIвалахда маса гъалатIриз рехъ гунай чна алай йисуз 4 пешекар (П.Абдулкеримов, И.Уружев, Д.Мегьамедов ва А.Алисултанов) таъкимарна. Ихьтин кIвалахриз, гъалатIриз рехъ гайитIа, чна мадни кIеви серенжемар кьабулда.
Амма, санлай къачурла, чи коллектив хиве авай везифайрив жавабдарвилелди эгечIзавайди я. Хъсан пешекарар яз завай ветеринарный управленидин фельдшер Х.Хидирован, КIвар-чагърин ветеринарный участок-дин заведующий К.Къалабегован, Герейханован ветеринарный участокдин ветеринарный духтур Ж.Жарулаеван ва масабурун тIварар кьаз жеда. Идалди заз лугьуз кIанзава хьи, гьалтзавай четинвилеризни килиг тавуна, ветеринарный управленидин пешекарри хиве авай везифаяр закондин истемишунрихъ галаз кьадайвал ва агьалияр рази жедайвал кьилиз акъудун патал чалишмишвал ийида.
Хазран Къасумов
