Районда, адалай къеце шадвилин, фольклордин, культурадин гьи мярекат тухуз хьайитIани, гьевеслу и дишегьли гьамиша анра активвилелди иштиракиз, вичин кьетIен устадвилелди, ширин сесиналди, халкьдин куьгьне адетрал «чан» хкуналди тамашачияр гьейранариз аквада. За са шумудра жува-жувак «Яраб Мусинат вахан кIвалин, хзандин къайгъуяр сифте чкадал алатIа, я тахьайтIа – культработниквилин, гьевескарвилин?» лагьана, фикир-фагьумни авунай. Жуван суалдиз жаваб жагъаначир заз.
Мукьвара зун Цмуррин хуьре командировкада хьана. И гуьзел хуьруьз фена, вичиз гьахълудаказ «Цмур дередин билбил» лугьузвай Мусинат Нуралиевадин патав тефена, хуьквез жедани кьван?
Ингье, зун Мусинат ваха кIвалахзавай хуьруьн клубда (адаз М. Нуралиевади вичин кьвед лагьай кIвал лугьузва) ава. Экуь, михьи, гьар са шей къайдадик кваз вичин чкадал эцигнавай, алкIурнавай клуб. Зун гзаф хуьрера хьана, и клуб гзафбуруз чешне яз къалуриз жеда.
- Жуваз-жув чир хьайи вахтарилай зи сивел мани хьайиди я, - лугьузва М. Нуралиевади. – Гьеле школадин гъвечIи классра кIелзавайла за Кьасумхуьрел гайи концертра манияр лагьанай, гъвечIи сегьнейра къугъванай.
М. Нуралиевади 1971-йисалай хуьруьн клубдин заведующийвиле кIвалахзава. Вичин пешедал, кIвалахдал ам кьару я. Жемятдини адаз гьуьрметзава.
Зун элкъвез-элкъвез клубдин цларал алай стендриз, плакатриз тамашзава. Гьар са стенд са низ ва я са квез ятIани талукьарнава, чебни гуьрчегдаказ, лугьудайвал, виле акьадайвал, туькIуьрнава.
- Чи хуьруьхъни, хуьруьнвийрихъни дамахдай крар, тарих, адетар ава, - лугьузва М. Нуралиевади. – Абур чна къвезмай несил патал хуьн лазим я. Стендрин асул метлебни гьам я.
Клубдин цларал алай «Алибег Фатахов: бажарагълу шаир ва ватанперес», «Социализмдин Зегьметдин Игит» (Гьажимурад Темирхановаз талукьарнавай), «Чи хуьруьнвияр: генералар, алимар», «Ракъинин нурарик кваз» (Алибег Фатаховазни Зияудин Эфендиеваз талукьарнавай), СтIал Сулейман: шаир ва ватанперес», «Чи хуьруьн тарих», «Дяведин ва зегьметдин ветеранар», «Чи агалкьунар» ва маса стендар гьар са касдин фикир желбдайбур, тайин делилар авайбур хьанва.
За клубда къайдадик кваз эцигнавай столрал алай газетринни журналрин подщивкайризни фикир гана. Вучиз лагьайтIа, чIехи хуьрера Культурадин кIвалера, библиотекайра газетар кхьин тийизвайди чаз чкайрал фейила аквазва.
- Чна гьар йисуз «Лезги газет», «Дагъустандин правда», «Куьредин хабарар» газетар ва 4-5 журнал кхьизвайди я, - лугьузва Мусинат Нуралиевади. – Вучиз лагьайтIа, гзаф хуьруьнвийрихъ газетар, журналар кхьидай мумкинвал авач. Гьахьтинбур клубдиз къвезва, газетар кIелзава. Идалайни гъейри, чна мукьвал-мукьвал клубда «Лезги газет» ва «Куьредин хабарар» газетар кIелунин йикъар» тухузва. Мадни газет-журнал авачирди гьихьтин клуб, библиотека хьурай?
Вич хъсан манидар, иллаки халкьдин куьгьне манияр тамамарзавай устад тир Мусинат Нуралиевади регьбервал гузвай клубда 12 касдикай ибарат тир гьевескаррин хъсан коллектив кардик кваз хьун – им тIебии кар я. Адани районда тухузвай вири мярекатра, конкурсра иштиракзава, кIвенкIвечи чкаяр кьазва.
Клубда ацукьна Мусинат вахахъ галаз суьгьбетар ийидайла, за анин са пипIе авай чхрадиз ва къуьл регъведай гъилин регъверизни фикир гана.
- Ибур за районда фольклордин, Яран сувар, Ахцегьа лезгийрин игитвилин «Шарвили» эпосдин сувар тухудайла милли адетар, гъвечIи сегьнеяр къалурдайла тухузвай чхрани регъвер я, - хъуьрез-хъуьрез лугьузва Мусинат Нуралиевади. – Абурулай гъейри гьахьтин мярекатриз тухузвай нек югъурдай квар, сар эвягъдай регъ, цурцун катул заз кIвалени ава.
Гаф кватай чкадал лугьун лазим я хьи, М. Нуралиевади милли хуьрекар: тIач, гитI, давугъа, цикIенар, афарар, чул гьазурдай, лезги фу чрадай халис устадни я. Махачкъаладин югъ къейд ийидайла М. Нуралиевади гьа чкадал хьар эцигна, фу чрана, «Шарвили» суварик Ахцегьа нек авай квар югъурна, дуьдгъвер ва цуру нек гьазурна, абур суваррин мярекатдин иштиракчийриз гана. Мусинат вах вич махсус призриз лайихлу хьана.
- Алай йисуз Москвадай чи республикадиз, гьабурукай яз чи райондизни милли адетрикай кинофильм гьазуриз пешекарар атанвай, - лугьузва М. Нуралиевади. – За къалурай «Лезгийри аял кьепIина тунин къайда» гъвечIи сегьне-адетни лентиниз къачуна.
Клубдин заведующий хьиз, М. Нуралиева «Цмур» тIвар алай культурадинни ял ягъунин центрадин директорни я. Адак Цмуррин, Качалхуьруьн ва Ичинрин 2 клубни 2 библиотека акатзава. Абурун кIвалахдални Мусинат Нуралиева гуьзчивал тухузва, кIвалах хъсанарунин карда куьмек гузва, меслятар къалурзава. Цмуррин дереда шадвилин мярекатар абуру саналди кьиле тухузва.
М. Нуралиевади райондин Культурадин Дворецдин патав гвай художественный самодеятельностдин кIвалахда иштиракиз 40 йисалай гзаф я. Эхиримжи йисара районда арадал хканвай фольклордин «Куьре» ансамблдин кIвалахдани М. Нуралиевади активвилелди иштиракзава.
Культурадин рекье яргъал йисара гьакъисагъвилелди кIвалах авунай, районда ва республикада тухвай гзаф кьадар фестивалра, конкурсра кIвенкIвечи чкаяр кьунай М. Нуралиевадиз 20-далай виниз дипломар, грамотаяр ганва.
- Хуьре, кIвале гьар са касдин, иллаки дишегьлидин къайгъуяр гзаф я, - лугьузва Цмуррин хуьруьн поселенидин кьил Раида Алибеговади. – Гьавиляй зун гъавурда акьазвач, Мусинат бахдилай вири и кIвалахар гьикI алакьзава, виринриз ам мус агакьзава? Чи хуьряй тIвар-ван авай ксар гзаф акъатна. Бажарагълу культработник, манидар яз, Мусинат Нураливади абурун арада лайихлу чка кьазва. Адаз чна, жемятди, аферрин лугьузвайди я.
Зи фикирдай «Яраб адан кIвалин, хзандин къайгъуяр сифте чкадал алатIа, я тахьайтIа – культработниквилин?» суални акъатнавачир.
- Валлагь, стха, гуьзлемиш тавур суал хьана, - хъуьрена М. Нуралиева. – КIвалелай зун, дуьз лагьайтIа, кIвалахал, мярекатрани межлисра гзаф жезва… Ваъ, завай атIай жаваб гуз жедач. Гьам кIвалин, гьам кIвалахдин къайгъуяр гьа са чкадал эцигин. Зи фикирдалди, гьакI дуьз жеда.
Кьасумхуьрел хтайла зун райондин культурадин управленидин начальник Майрудин Бабаханован патавни фена.
- Мусинат Нуралиева чпиз Аллагьди, тIебиатди кьетIен пай, бажарагъ ганвай инсанрин жергедик акатзава, - лагьана М. Бабаханова, - ам хьиз халкьдин къуллугъда акъвазнавай, кIвалахзавай инсанар гьар са хуьруьн, райондин дамах я.
Хазран Кьасумов
