Гьар са хуьр, гьар са чка машгьурзавайди, гьелбетда, анай акъатзавай инсанар я.
Цмуррин хуьр чпин тIварар яргъарани машгьурхьанвай кьегьал рухвайринни баркаллу рушарин макан я.
- Хазран стха, заз вуна, хуьруьз атана, Хейрудин Саидован хзандикай багъри газетдиз макъала кхьенайтIа кIанзавай, - мукьвара Кьасумхуьрел гьалтайла, лагьана заз «сельсовет Цмурский» хуьруьн поселенидин кьил Раида Алибеговади. - Къени, гьуьрметлу ва чешнелу хзан хуьруьн, элдин дамах я. Алай йисуз за лугьузвай хзан «За вер¬ность и любовь» медалдизни лайихлу хьана.
Пакадин юкъуз чун алимрин, писателрин, генералрин хуьр тир Цмуррин хуьруьз мугьман хьана. Ам Кьасумхуьруьвай 8 километрдин яргъа ава. Пагь, тIебиатди вуч гуьзелвал ганва дередиз?! РикIик шад гьиссер кваз, гуьгьуьл шад яз, чун хуьруьз агакьна. Раида Алибегова, педагогикадин зегьметдин вете¬ран Мегьамед Мегьамедовни галаз чун Саидоврин хзандиз мугьман хьана.
Адетдин, хуьруьн чкада яшамиш жезвай лезги хзан. Гуьзлемиш тавунвай мугьманар ату ни кIвалин кайва-нидик са тIимил гъалаба кутунвайди гьасятда кьатIуз жезва. Жузун-качузун ийиз-ийиз Гуьллер Садыкьовнади мугьманрин вилик фу-къафун, чай-шекер гъизва.
- Хейрудин стхадин ва Гуьллер вахан х¬зан хуьруьнвийриз къени, гьуьрмет-хатур авай, ферли веледар тербияламишай, гзаф баркаллу крарик кьил кутазвай хзан яз чида, - алава хъийизва хуьруьн гьакимди.
Атирлу чай хъваз, суфрадал гъанвай няметар дадмишиз, чна Хейрудин ва Гуьллер Саидоврихъ галаз абурун уьмуьрдикай, кIвалахрикай, веледрикай суьгьбет авуна. Малум хьайивал, Хейрудин тежрибалу муаллим я. Ада сифтедай Дербентдин педу¬чилище, гуьгъуьнлай Дагъустандин педин¬ститут акьалтIарна, 1971-йисалай инихъ хайи хуьруьн юкьван школада акьалтзавай несилдиз географиядин тарсар гузва. И девирда Хейрудин муаллимди чирвилер ва тербия гайи цIудралди гадайрикайни рушарикай чIехи дережайрин руководителар, хъсан пешекарар хьана.
- Саки 35 йисуз Хейрудин стхадихъ галаз школада санал кIвалахдай мумкинвал хьунал за дамахзава, - суьгьбетдик экечIзава Мегьамед Мегьамедов. - И йисара зун шагьид хьана хьи, Хейрудин пешедал рикI алай, вичиз и рекьяй тIебиатдин кьетIен пай ганвай кас я. Ам школьникриз кIанда, аялрин диде-бубайрин, муаллимрин патайни адаз еке гьуьрмет ава. Хейрудин стха чешне хьана, адан гзаф выпускникри муаллимвилин пеше къачуна.
Хейрудин муаллимдин уьмуьрдин юлдаш Гуьллер лугьудайвал, зегьметчи, вири уьмуьрда гьилералди къазанмишай гьалалдин фу тIуьр ва незвай инсан, кIвалин къул хуьзвай кайвани я. Ада виликдай «Калинин¬ский» совхозда, гуьгъуьнлай Каспийск шегьердин «Дагдизель» заводдин Цмурдал алай куьмекчи майишатда саки 40 йисуз рабочийвиле кIвалахна. «Зегьметдин ветеран» медалди, гзаф кьадар грамотайри, «Соцсоревнованида гъалиб хьайиди», «Пятилеткадин зарбачи» знакри Г. Саидовадин яргъал йисарин дурумлу зегьметдин гьакъиндай шагьидвал ийизва.
- Алатай йисуз чна 40 йисуз санал яша¬миш хьунин «якъутдин мехъерни» къейд авунай, - лугьузва Гуьллер Саидовади. - Икьван йисара сада-садан кефи хун тавуна, кIвале гьуьрмет-хатур аваз яшамиш хьунал, чIалаз килигдай, чIехид-гъвечIид чидай веледрални чна дамахзава.
Веледрикай ихтилат кватайла, са сивяй хьиз, Раида Алибеговади ва Мегьамед Мегьамедова алава хъувуна: - Хейрудинанни Гуьллеран веледри школада хъсандиз кIелна. Лугьудайвал, абур гьич хуьре аватIани чир хьайибур туш. Диде-бубади, багърийри хьиз, абурал хуьруьнвийрини дамахзава.
Хейрудин ва Гуьллер Саидоври 5 велед - кьве гадани пуд руш - тербияламишна, уьмуьрдин шегьредал акъудна. Веледрикай Расима Казандин юридический университет, Мегьамедсаида гьа и шегьердин эцигунрин институт, Эльмаради Иваново шегьердин педуниверситет, Гуьлпериди политехнический колледж акьалтIарна, чпин пешейрай кIвалахзава, Анфиса хайи хуьре яшамиш жезва.
...Цмуррин хуьре - Саидоврин хзанда хьайи вахт са легьзе хьиз акъатна. Са патахъай кьакьан рагарин кIаняй, муькуь патахъай дериндай авахьзавай кIамун кьилелай фенвай, къекъуьнар квай рекьяй чна Кьасумхуьр галайвал рикIе хуш майилар аваз еримиш хъийизва. Зи хиялдай Раида Алибеговади лагьай «Къени, гьуьрметлу хзанар хуьруьн, элдин дамах я» гафар акъатзавач. Заз и гафарал алава хъийиз кIанзава: «Ихьтин хзанар Лезгистандин хуьрера мадни гзаф хьурай!».
Хазран Кьасумов
