И йикъара чи махсус корреспондент райадминистрациядин культурадин ва информациядин управленидин начальник Бабаханов Майрудин Бабахановичахъ галаз гуьруьшмиш хьана ва адавай райондин клубрин идарайри агьалийриз культурадин жигьетдай къуллугъ авунин кIвалах тешкилнавай гьалдикай и жигьетдай вилик акъвазнавай везифайрикай ва мумкинвилерикай суьгьбет авун тIалабна.
Агъадихъ чна адан суьгьбет гузва.
- 2013-йисуз чи Сулейман-Стальский районда гьукуматдин культурадин политика социальный политикадин маса хилерихъ галаз санал сих алакъада аваз кьиле тухузва, адаз район санлай вилик тухунин важиблу паюниз хьиз килигзава. Сад тир культурадинни информациядин къурулуш хуьн ва агьалийриз культурадин жигьетдай еридин къуллугъ авун таъминарун и хел кардик кутунин асул макьсад я.
Культурадин адетрин асул пай гьар са чкада клубрин идарайрин кIвалах кьиле тухун ва кардик кутун я. Чи райондин культурно-досуговый идарайри чпикай къвердавай артух хабар гузва ва абуру райондин социальный уьмуьрда важиблу везифа кьиле тухузва. Халкьдин культура хуьзвайбурун куьмекни галаз чалай чи халкьдин гзаф кьадар адетар, суварар, сивин яратмишунар, адет хьанвай халкьдин сеняткарвилерин жуьреяр арадал хкиз алакьна, чкайрал хайи райондин тарихдиз талукь материалар кIватIунин месэладизни еке фикир гузва. И жигьетдай чи пешекаррихъ алай шартIара хъсан тежрибани хьанва.
Культурадин ва информациядин управлениди, адан табийвилик квай къурулушри райондин агьалийриз культурадин рекьяй къуллугъ авунин истемишунар кьилиз акъудунин жигьетдай тайин кIвалах тухванва.
83-ФЗ-нумрадин Федеральный Закондихъ галаз кьадайвал, районда юридический лицодин статус авай муниципальный бюджетдин 23 идара тешкилнава. Клубрин вири идараяр, хуьрерин библиотекаяр, филиалар яз, цIийиз тешкилнавай чкайрал алай культурно-досуговый центрайрик (КДЦ) акатнава. Абурулайни алава яз муниципальный бюджетдин мад кьве идара тешкилнава: «Краеведческий музей Сулейман-Стальского района» ва «Центр народных художественных промыслов».
2013-йисуз райондин культурадин ва информациядин идарайра 240 касди кIвалахзава. Идахъ галаз сад хьиз, районда и хиле кIвалахзавай кадройрин месэлани важиблуди яз ама: культурадин идарайра пешекарар тушир гзаф кьадар ксари кIвалахзава.
Районда культурадин вири кIвалах халкьдин яратмишунар методикадин жигьетдай таъминарунихъ, культработникрин пешекарвилин дережа хкажунихъ рекье тунва. Культурно-просветительный кIвалахдин жигьетдай кьетIен фикир чна милли адетриз, абур кIвачел ахкьалдар хъувуниз гузва.
Эхиримжи вахтара, чи управлениди тIимил кIвалах тухванвач. ЦIийи йисан суварилай эгечIна вири лишанлу вакъиайриз талукьарна культурно-массовый мярекатар вини дережада аваз кьиле тухвана. Абурун нетижайрай чи гзаф кьадар работникар ДР-дин культурадин министерстводин, ДР-дин халкьдин яратмишунрин КIвалин ва чи райондин администрациядин Гьуьрметдин грамотайриз, дипломриз, чухсагъулар малумаруниз лайихлу хьанва.
Райондин клубрин идарайра алай вахтунда чпихъ гзаф йисарин тежриба ва халкьдин арадани еке гьуьрмет авай хейлин работникри кIвалахзава. Абурун жергедай яз Нуралиева Мусинатан (Цмуррин КДЦ), Агъарагьимов Агъарагьиман, Османов Нариманан, Гьажиева Селиматан, Мирзоева Назифадин (РДК), Камилов Кериман (ЦIийи Макьарин КДЦ), Хидиров Султанагьмедан (Эминхуьруьн КДЦ), Ягьияева Маиладин, Гьажимурадов Гьуьсенбеган (АгъастIалрин КДЦ), Агъамирзоева Азематан, Гьажиева Бурлиятан, Ханбалаева Назиратан (Шихидхуьруьн КДЦ), Тажибова Фаризадин («Уллу-Гъетягърин КДЦ), Малагиев Умудбеган (Курхуьруьн КДЦ), Гьажиагьмедов Юзбеган (ДМШ) ва гзаф масадбурун тIварарни кьаз жеда.
Чи кIвалахдин алай йисан пландин бинедаллаз райондин яратмишдай коллективри са шумудра республикадин метлеб авай мярекатра иштиракна. ИкI, ЦIийи йисан суварик ва «Играй, душа» международный фестивалда иштирак авур «Кьасумхуьруьн далдамчийрин десте» анрай дипломар гваз хтана. РДК-дин работник Мегьамедов Зугьраб ва Кьасумхуьруьн ДМШ-дин преподаватель Абдулкебиров Расул «Каспий-берега дружбы» международный фестивалдай адан дипломантар яз хтана.
ДМШ-дин тербиячийри Махачкъалада Г. А. Гьасанован тIварунихъ галай республикадин конкурсда приздин чкаяр кьуна.
Къе еке разивилелди а кар къейд ийиз жеда хьи, райондин клубно-досуговый идарайри райондин социальный уьмуьрда кьилин везифайрикай сад кьиле тухузва. Районда фольклор, декоративно-прикладной яратмишунрин хъсан адетар хуьнин ва вилик тухунин, халкьдин сеняткарвилерин устадрин тежриба жегьилриз чирунин жигьетдай еке кIвалах тухузва. Халкьдин художественный сеняткарвилерин саки вири жуьреяр арадал хкунин кIвалахдизни чна кьетIен фикир гузва.
Чи управленидин пешекарри пландин бинедаллаз вахт-вахтунда райондин КДЦ-ра авай гьевескаррин тешкилатрин кIвалах ахтармишзава, алакьдай куьмекар гузва.
Гьар са КДЦ-да алай йисан кIвалахдин планар ава, авур кIвалахдин гьакъиндай чна абурун гьахъ-гьисабдин отчетар кьабулзава. Ихьтин планар гележегда гьевескаррин гьар са тешкилатдихъни хьун лазим къведа. Абурухъ гьакI кружокрин кIвалахдин учет тухузвай журналар, паспортар хьун герек я. КДЦ-рин пешекарри клубрин документация тухунин жигьетдай теклифар гузва, кружокрин кIвалахдин авай нормативрихъ галаз танишарзава.
Клубрин тешкилатрин гзаф кьадар иштиракчийрикай чаз чна кьиле тухузвай мярекатра сад лагьай куьмекчияр ва активный иштиракчияр жезва. И жигьетдай фольклордин «Куьре» хордин ва «Кьасумхуьруьн далдамчияр» ансамблдин гуьгьуьллу тешкилатрин кIвалах иллаки къейд ийиз кIанзава.
Алатай йисуз чна райондин Собранидихъ галаз санал районда туризм вилик тухунин программа кьабулнава. Идахъ галаз алакъалу яз чи райондин сергьятда авай кьетIен гуьзел чкаяр, тIебиатдин, тарихдин ва архитектурадин памятникар хуьнин ва райиж авунин жигьетдай и кIвалахдихъ еке метлеб жезва. Чун ихьтин гьар са памятникдив къадирлувилелди эгечIун герек я. Чи халкьдин культурадин ирсинин гьар са объектдин тарих чаз чир хьун лазим я. Чна алай йисан июлдин вацра, чкадин КТВ-дин работникрин куьмекни галаз, чи районда авай вири 191 памятникдин видео ва фото профилар (шикилар, акунар) ягъун фикирдиз къачунва.
Хайи ерияр чирунин жигьетдай кIвалах Цмуррин, Алкьвадрин ва маса КДЦ-ра активвилелди кьиле тухузва. Эхиримжи йисара райондин руководстводи чи районда халкьдин художественный сеняткарвилер хуьнин ва вилик тухунин месэладизни еке фикир гузва, им шад жедай кар я.
Райондин клубрин идарайри агьалийриз культурадин жигьетдай къуллугъ авунин кIвалах алай девирдин истемишунрихъ галаз кьадайвал тешкилун патал чи вилик гьялна кIанзавай са жерге месэлаяр акъвазнава. И кар патал герек шартIар ва мумкинвилерни хьана кIанда ва адав комплексный къайдада эгечIун лазим я. И хел вилик тухун патал агъадихъ галай рекьерай серенжемар кьабулун важиблу я:
- культурадин жигьетдай къуллугъ авунин стандартизациядин нормативно-правовой ва методический базаяр тешкилун;
- культурадин хилен къуллугърин стандартизация тухун;
- культурадин жигьетдай къуллугъзавай идарайрин ва организацийрин кIвалах менфятлуди ва еридинди авун патал культурадин хиле системламишнавай мониторинг кардик кутун;
- КДЦ-яр галай-галайвал звуко-свето-тадаракралди таъминарун.
Хуьрерин поселенийрин культурадин идараяр финансламишунин, абурун материально-технический база цIийи хъувунин ва хъсанарунин месэлаярни хцидаказ вилик акъвазнава, абур гьакI Интернетдикни кутун чарасуз герек я. Чахъ кIвалахда аквадай дегишвал тун патал цIийи информационный технологийрал амал авуна кIвалахдай пешекар-кадрояр авач.
Вири и кIвалахрихъ галаз сад хьиз, культурадин идарайрин комплексный инвентаризация тухун, чилин ихтияр къачун ва векилвилер чара авун герек я. Райондин культурно-досуговый идарайрин къурулушдин битаввал хуьн патал райондин хуьрерин поселенийри чпин векилвилерин тайин пай райондин талукь къурулушрив вахкунин жигьетдай икьрарар кутIунун герек я.
Райондин клубрин идарайри райондин агьалийриз культурадин жигьетдай къуллугъ авунин кIвалах алай аямдин истемишунрихъ галаз кьадайвал тешкилунин жигьетдай чи вилик гьялна кIанзавай са жерге маса месэлаярни акъвазнава. Райондин руководстводин куьмекни галаз чна абур галай-галайвал кьилиз акъудун таъминарда. И важиблу кIвалахда чаз халкьдин патайни теклифар ва куьмек герек я.
Суьгьбет кхьейди Абидин Камилов я.
Шикилда: М.Б.Бабаханов.
