«Сулейман-Стальский район» муниципальный тешкилатда авай агьалийриз яшайишдин жигьетдай къуллугъдай Центр» государстводин бюджетдин кархана (ГБУ ЦСОН) кардик кваз алай йисуз 20 йис тамам жезва.
И карханадин везифайрикай, кIвалахрикай суьгьбет авун патал чун анин директор Абдулфетягь Султангьамидович Бабаевахъ (шикилда) галаз гуьруьшмиш хьана.
Къейд ийиз кIанзава хьи, А.Бабаева карханадиз 2002-йисалай регьбервал гузва, ам Дагъустан Республикадин Президентдин Указдалди ганвай Гьуьрметдин грамотадин сагьиб я.
-Абдулфетягь Султангьамидович, малум тирвал, районда агьалийриз яшайишдин жигьетдай къуллугъдай пуд кархана: аялриз ва хзанриз куьмек гудай центр, агьалияр яшайишдин жигьетдай хуьдай управление ва куь ЦСОН кардик ква. Абурун арада куь центрадин роль гьихьтинди я?
-Лугьун лазим я, районда агьалийриз и ва я маса рекьерай къуллугъдай пуд кархана хьун- им тIебии кар я. Районда хуьрерин 16 поселение, 41 хуьр ава, 60 агъзур агьали яшамиш жезва. ЧIехи райондихъ, чIехи жемятдихъ чIехи къайгъуярни, абурухъ яшайишдин жигьетдай авай игьтияжарни гзаф я. Винидихъ чун рахай пуд карханани агьалийрин къуллугъда акъвазнава.
Чи центрадикай рахайтIа, ам 1993-йисуз РД-дин Гьукуматдин 242-нумрадин постановленидин бинедаллаз тешкилна. Центр республикадин зегьметдин ва социальный рекьяй вилик финин министерстводиз табий я.
КIвалахни карханади Уставдихъ, агьалийриз яшайишдин жигьетдай къуллугъдай государстводин чешнедихъ (стандартдихъ) галаз кьадайвал ийизва. Мадни, кIвалахда чна «2013-йисуз ва пландин девирдин 2014-2015-йисара агьалийриз яшайишдин жигьетдай къуллугъ авун хъсанарунин гьакъиндай» государстводин тапшуругъдални кIевелай амал ийизва.
ЦСОН ГБУ-дин асул везифайрикай лагьайтIа, абур агьалийриз яшайишдин жигьетдай къуллугъ авунин государстводин политика уьмуьрдиз кечирмишуникай, и рекьяй государстводин заминвилер таъминаруникай, социальный месэлайрай мергьеметлувилин ва общественный маса организацийрихъ галаз алакъада аваз кIвалах авуникай ибарат я.
-ЦСОН ГБУ-да гьихьтин отделенияр кардик ква? Абуру агьалийриз гьи рекьерай къуллугъзава?
-Чи центр тешкилайла кардик квайди анжах 3 отделение тир. Райондин агьалийрин кьадар, абурун игьтияжар артух хьунихъ галаз санал, карханадин отделенийрин кьадарни артух хьана. Алай вахтунда центрада яшлу ва набуд инсанриз кIвалериз фена къуллугъ ийидай, абуруз чкадал фена социально-медицинадин рекьяй къуллугъдай, агьалийриз яшайишдин жигьетдай тади гьалда куьмек гудай, социально-реабилитациядин отделенияр кардик ква. Ийизвай къуллугърикай гьа отделенийрин тIварари чпи лугьузва. ИкI, отделенийрин пешекарри яшлубуруз, набуд инсанриз, гьакIни яшайишдин жигьетдай куьмекдин лазимвал авай маса инсанриз социально-правовой, социально-медицинский, социально-психологический, социально-бытовой, социально-консультативный ва маса рекьерай къуллугъзава.
Кьилди къачуртIа, социально-реабилитациядин отделенидин пешекарри гьар йисуз 120-130 касдиз, агьалияр йикъан вахтунда кьабулдай отделениди 300 касдиз, социально-медицинадин отделенидин пешекарри гьар вацра 35 касдиз, кIвалериз фена куьмекар гудай отделенидин пешекарри 425 касдиз къуллугъзава.
Центради 2012-йисуз 289 касдиз материальный жигьетдай куьмекар гана.
Центрада кардик квай отделенийрин кIвалахдикай рахадайла, къейд ийиз кIанзава хьи, «Яшлу несил» программадин бинедаллаз РД-дин зегьметдин ва социальный рекьяй вилик финин министерстводи физиотерапевтический ва лечебно-физкультурный тадаракар гуникди, реабилитациядин отделенидин кIвалах хейлин хъсан хьанва.
Мадни, «2011-2014-йисара Дагъустан Республикадин агьалийрин правовой культура хкажун» тайин мураддихъ элкъуьрнавай республиканский программадихъ галаз кьадайвал, хуьрерин поселенийрин администрацийра агьалийриз правовой рекьерай куьмекар гудай консультативный пунктар ачухнава. Идалайни гъейри, хуьрерин поселенийрин администрацийра центрадин пешекарри ва социальный работникри кIвалахзава.
-Яшлу ва набуд инсанрин игьтияжар гзаф хьун тIебии кар я. Мадни, абурухъ гелкъуьн, гуьгьуьл къачун, жедай куьмек гун-ибур гьар садан буржи, Аллагь рази жедай крар я. Абдулфетягь Султангьамидович, заз Куьне центрадин пешекарри абуруз ийизвай къуллугъдикай са тIимил гегьеншдиз лагьанайтIа кIанзавай.
-Чи центрадин учетда яшлу чеб набудар тир, фикир гун ва гелкъуьн истемишзавай 422 кас ава. Гзафбур чна йикъан отделенида гьар юкъуз кьабулзава. Абурун къуллугъда юрист, духтурар, психолог ва маса пешекарар акъвазнава. Абуруз кьилдин программадин бинедаллаз къуллугъзава.
Отделенида яшлу ва набуд инсанриз чпин вахт къулайдаказ кечирмишдай кутугай шартIар яратмишнава. Идалайни гъейри, чи пешекарар абурун патарив кIвалеризни гьафтеда 2 сеферда физва, абуруз яшайишдин, медицинадин ва маса рекьерай куьмекар гузва.
Йикъан отделенида махсус деллекханани ачухнава.
Яшлубурун, инвалидрин йикъарин, ЧIехи Гъалибвилин суварин вилик агъсакъалар, инвалидар, дяведин иштиракчияр кьабулзава, руьгьламишдай серенжемар кьабулзава. ИкI, алатай йисуз абуруз 180 агъзур манатдин къимет авай пишкешар гана.
Алай йисан алатнавай вахтундани центради вичин такьатрин гьисабдай агъсакъалар ва инвалидар тир 41 касдиз, Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчияр тир 7 касдиз, 8-Мартдиз яшлу дишегьлийриз ва гзаф аялар авай дидейриз пулдин ва къиметлу пишкешар гана.
Ихьтин мергьеметлувилин серенжемар чна аялар хуьнин, кесибвал арадай акъудунихъ галаз женг чIугунин ва маса йикъариз талукьарна мярекатар тухудайлани тешкилзава.
-Чна винидихъ лагьайвал, район чIехи хьанва. Гзаф хуьрер ЦСОН ГБУ кардик квай Кьасумхуьруьвай яргъа ава. ГьакI хьайила, гзаф инсанриз, иллаки яшлу ва набуд инсанриз, центрадиз атун-хъфинни регьят туш. Абуруз яшайишдин жигьетдай къуллугъ авунин дережа гьи гьалда ава?
-Райцентрадивай яргъа авай хуьрерин агьалийриз къуллугъ авунин мураддалди центрада социальный къуллугъдин чкайрал фидай махсус бригада тешкилна са шумуд йис я. Бригадада социальный работник, психолог, юрист ва деллекчи ава. Мукьвал-мукьвал чкайрал физ, абуру яшлу ва набуд инсанриз, гзаф аялар авай ва тIимил таъмин тир хзанриз къуллугъзава.
-Абдулфетягь Султангьамидович, райондин руководстводин, талукь маса къуллугърин патай квез кIвалахда куьмек, тереф хуьн авани?
-Чи центради муниципальный райондин администрациядихъ, агъсакъалрин ва дявединни зегьметдин, къайдаяр хуьдай органрин ветеранрин Советдихъ ва маса общественный организацийрихъ галаз сихдаказ алакъада аваз кIвалахзава, мярекатра саналди иштиракзава.
Гузвай куьмекдай «Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин Кьил Нариман Шамсудинович Абдулмуталибоваз чна рикIин сидкьидай чухсагъул лугьузва.
-Гьелбетда, гьар са карханадин, организациядин кIвалах ана зегьмет чIугвазвай пешекаррилай гзаф аслу я. Центрадин директор яз, Квевай коллективдикай, работникар чпин хиве авай везифайрив эгечIзавай тегьердикай вуч лугьуз жеда?
-Анжах разивилин келимаяр. Центрада 155 касди зегьмет чIугвазва. Абурукай 20 касди центрадин аппаратда, амайбуру отделенийра ва чкайрал кIвалахзава. Гзафбурухъ кIвалахдин ч1ехи тежриба ава. Абур чпин хиве авай везифайрив намуслудаказ, жавабдарвал гьисс авуналди, кьилинди, агьалияр рази жедайвал эгечIзава. Ихьтинбурукай яз завай центрадин директордин заместителар Велибегов Загьирбеган, Ярагьмедов Маратан, отделрин заведующияр Саидов Назиран, Умаханов Салигьан , Дуьрмегьамедов Медетханан, бухгалтер Мегьамедова Имаматан, социальный пешекарар Мегьемедкеримова Ханперидин, Ханов Зейналан, Мегьамедов Феликсан, Алиханова Гуьлуьшанан тIварар кьаз жеда.
Эхирдай заз, газетдикай менфят къачуна, райондин агьалийрихъ элкъвена лугьуз кIанзава. Чи центр Кьасумхуьрел, виликан ниси хкуддай заводдин дараматда, кардик ква. Агьалийривай дерди-бала ийиз ва я хабар-затI кьаз чи центрадиз къвез, гьакIни 3-42-12 нумрадин телефондиз зенг ийиз жеда. Чи центрадин пешекаррин кьилин везифа агьалийриз яшайишдин жигьетдай къуллугъ авуникай ибарат я. Чун и кIвалах жезмай кьван хъсанарун патал чалишмишни жезва.
-Абдулфетягь Султангьамидович, чи суалриз тамам жавабар гунай чухсагъул. Центрадин 20 йис тамам хьун мубарак авуналди, чаз квехъ кIвалахда мадни еке агалкьунар хьана кIанзава.
-Сагърай.
Хазран Кьасумов, «Куьредин хабарар» газетдин экономикадин отделдин заведующий.