Михьивал чиркинар тийизвай чкада жеда

Урус халкьдихъ «Михьивал зирзибил вахчузвай чкада ваъ, чиркинар тийизвай чкада жеда» лугьудай хъсан мисал ава. Гьайиф хьи, чи райондин агьалийри зирзибил какатай чкадал гадарзава. Мукьвара зун Герейханован хуьруьн 2-отделенида авайла, яшлу са дишегьлиди шешелда аваз зирзибил гъана, рекьин къерехдив гадарна, вични, са 15-20 метрдин патав зирзибил вегьедай контейнер гвайтIани.
- Контейнердиз вегьин тавуна, зирзибил вучиз рекьин къерехда ичIирна? – лагьана хабар кьурла, дишегьли закай бейкеф хьана.
- Ваз чизвачтIа, зирзибил кIватI хъувунай пул къачузвай инсанар авайди я, кIватI хъийида гьабуру, - векъидаказ жаваб гана дишегьлиди.
- Мусор кIватI хъувунай хуьре са шумуд касдиз биржадайни пул гузвайди я, - гьа дишегьлидин тереф хуьн яз алава хъувуна а патал  акъвазна пIапIрус чIугвазвай жегьил итимдини. Дуьз кьатIана патав акъвазнавай яшлу итимди, чи ихтилатар ван хьайила: «Чахъ культура авач, гьавиляй гафар лугьуникайни файда авач».
Райондин са бязи хуьрера, рекьин къерехра хьиз, Кьасумхуьрел, ЦIийи поселокдани гзаф чкайрал зирзибил вегьин патал контейнерар эцигнава. ЯтIани, анра михьизва лугьуз жедач. Редакциядин работникри михьивилер авай гьал ахтармишай юкъуз гзаф чкаяр чиркинзавай. Мисал яз, Кьасумхуьруьн куьгьне базардин патав, казначействодин къаншарда, ЦРБ-дин патарив, куьгьне муькъуьн агъа кьиле туьквенар, АЗС алай ва маса чкаяр. Чна гьалтай инсанрин фикирарни чирна.
- Я стха, чиркин чкадал акъвазиз, анал къекъвез низ хуш жеда кьван? – чи суалдиз суал гудай къайдада лагьана Т. Агьмедова. – Ингье, зун инал машин гуьзлемишиз акъвазна са 10-15 декьикьа я хьанвайди. Больницадин вилик квай туьквенрай къенфетрин коробкаяр акъудна кьве дишегьлиди гьа и контейнеррин патав гадарна, чеб хъфена. Гьавиляй контейнеррин патарив гзаф чиркинни я, анрал иеси авачир кицIер, кацерни кIватI жезва. Имни къайда жеч эхир.
- Чун гьа и зирзибилдин хъурт арадал атанвай чкадин патарив гвай кIвалера яшамиш жезвайди я, - лугьузва казначействодин патав чал гьалтай, чпин тIварар газетда кхьена кIан тахьай кьве дишегьлиди. – Чими йикъара хъурталай къарагъзавай ниди кIвалер ацIурзавайди я. Арза-ферзени чна гзаф авурди я, ятIани зирзибилдин кIунтI вахчудай кас авач.
Кьасумхуьруьн куьгьне базардин патав гвай чка чиркин яз, анал алай гьежетхана къайдасуз гьалдиз атана, гзаф йисар я. Чна гьа чкадин шикилар ягъиз акурла, патав гвай кIвалера яшамиш жезвай итимди лугьунни авуна: «Газетдиз акъатайла кьванни, белки, талукь ксарин рикIел инал къайда-михьивал авуна кIанзавайди къвен».
Чи хуьрер, куьчеяр, рекьерин къерехар чиркинзавайдакай инсанри наразивилер гзаф ийизва. Гум цIай авай чкадай акъатзавайди я, лугьузва мисалда. Гьавиляй инсанарни гьахъ я, сагъламвилин замин тир михьивилер хуьниз талукь къуллугъри, гьа инсанри чпини фикир гана кIанда.
2008-йисан 1-апрелдилай «сельсовет Касумкентский» муниципальный тешкилатдин патав «Жилищно-коммунальное хозяйство» «Касумкент» тIвар алаз муниципальный унитарный кархана (МУП) тешкилнава. Чун анин директор, райондин Собранидин депутат Фазил Мамедяровахъ галаз гуьруьшмиш хьана.
- Чи карханадин везифайрик тайинарнавай чкайрилай зирзибил вахчун, СтIал Сулейманан сквер хуьн ва михьун, Кьасумхуьруьн центрдал тротуарар михьун, Кьасумхуьруьн къене пата йифен вахтунда экв гудай линийриз къуллугъ авун, Кьасумхуьруьн кьилин куьчейра, майдандал михьивилер хуьн ва анриз машиндалди яд ягъун акатзава, - лугьузва Ф. Мамедярова. – И кIвалахар кьилиз акъудунал 21 кас рабочияр, зирзибил тухудай «ГАЗ-53» ва куьчейриз яд ядай махсус «КАМАЗ» машинар машгъул я.
Ф. Мамедярова чаз лагьайвал, «Касумкент» ЖКХ МУП-ди гьар юкъуз 8400 квадратный метрдин майдан михьзава. 23-24 кубический метр зирзибил кIватIзава, тухвана тайинарнавай чкадал гадарзава. 2010-йисуз саки 400 кас, талукь чарар кхьиналди, михьивилер хуьнин патахъай таъкимарна, административный рекьяй жавабдарвилиз чIугун патал райондин администрациядин патав гвай комиссиядиз 20 протокол кхьена, ракъурна.
Малум хьайивал, ЖКХ-ди къуллугъзавай 62 стационарный майданрал (точкайрал) зирзибил вегьедай 106 контейнер эцигнава. Гьар юкъуз абурукай 17-20 чкадилай зирзибил вахчуз агакьзава. Машинди ял ядай йикъар авачиз кIвалахзаватIани, гьар са стационарный майдандал зирзибил вахчудай нубат гьар 3 йикъалай къвезва.
Лагьана кIанда, ЖКХ-дин кIвалах хъсанарун патал алатай йисан эхирра «сельсовет Касумкентский» муниципальный тешкилатди зирзибил тухудай «ЗИЛ» маркадин мад са машин маса къачуна. Ф. Мамедярова чаз лагьайвал, машин хкай 3-юкъуз адан управленидин бортовой электронный блок къайдадикай хкатна, машин ишлемишиз хьанач. Блок рахкурун патал герек чарар машин маса гайи карханадиз рекье тунва.
- Пластикадин къапар, полиэтилендин пакетар, картондин коробкаяр акъатайдалай гуьгъуьниз хуьрера санитариядин гьал мадни пис хьанва, - давамарзава ихтилат Ф. Мамедярова. – Агьалийри абур какатай чкайрал гадарзава. Абурулай алава яз, неинки контейнерар эцигнавай чкайрал, гьакI рекьерин къерехрив, общественный чкайрин патарив ханвай, къайдадикай хкатнавай столар, стулар, гьатта ракьун эменни кваз гадарзава. Рабочияр, зирзибил вахчудайла, абур кьилди-кьилди чара авуниз мажбур жезва. Ида артухан вахт къакъудунилай гъейри, контейнерар эцигнавай чкаярни истемишунриз жаваб гузвайбур тахьайла, рабочийриз кIвалах четинарзава.
Ф. Мамедяров гьахъ я: са ЖКХ-дилай михьивилер хуьз алакьдайди туш. Инсанар савадлу хьун, гьарда вич яшамиш жезвай куьче, вичи кIвалахзавай чка михьидаказ хуьн патал чалишмишвал авун лазим я. Идалайни гъейри, районда, гьар са хуьре михьивилер хуьнал, санитариядин къайдайрал амал авунал гуьзчивал тухудай къурулушар, инсанар тIимил авач: санэпидстанция, хуьрерин поселенияр, хуьрерин ва райондин собранийрин депутатар, участковый уполномоченныяр, медицинадин идарайрин работникар... Райондин руководстводи гьар са участокдихъ райадминистрациядин Кьилин заместителар, управленийрин начальникар, жавабдар маса работникарни галкIурнава.
Районда михьивилер авай гьалдин патахъай чна райондин администрациядин Кьилин 1-заместитель Мусаиб Гьажибалаевич Агьмедовахъ галазни ихтилат авуна.
- Райондин сергьятда михьивилер хуьнин везифайрикай лагьайтIа, абур райондин центрадал «Касумкент» ЖКХ»» МУП-дин, Кьасумхуьрелай «Кавказ» шегьредал кьван рекьин къерехар тирвал райондин ЖКХ-дин, хуьрерин сергьятра гьа хуьрерин поселенийрин кьилерин хиве ава, - лугьузва М. Гь. Агьмедова. – Санитариядин гьал хъсанарунин рекьяй винидихъ тIварар кьунвай къуллугъар таъкимарнава. Абур кьилиз акъудунал чна гуьзчивал тухузва.
Чазни ихьтин са кар алава хъийиз кIанзава. Райондин руководстводи гьар са участокдихъ галкIурнавай работникрини жавабдарвал аннамишун, чпин патай гуьзчивал артухарун лазим я. Виридан куьмекдалди райондин сергьятда михьивал хуьз, къайда тваз жедайдахъ инанмишвал ийиз жеда.
Чи район – им чи Ватан, чи кIвал я. Гьавиляй ам михьидаказ хуьн чи, гьар са районэгьлидин, буржини я.
Шикилра: Кьасумхуьруьн куьгьне базардин патав гвай зирзибилдин хъурт; Герейханован 2-отделенидин юкьвал алай майдан авай гьал.