Лугьудайвал, михьивал сагъламвилин замин я. Са вахтар хьанай райондин хуьрера куьчеяр, рекьерин къерехар, общественный дараматрин патарив гвай чкаяр зилзибилди кьунвай. Гьавиляй 2008-йисан 26-февралдиз кьиле фейи райондин администрациядин гегьенш заседанидал райондин руководстводи михьивилерин месэлани эцигнай. Адалай инихъ райондин сергьятда, хуьрера, рекьерин къерехра хъсанвилихъди са кьадар дегишвилерни кьиле фена. ЯтIани, къени муниципальный райондин руководстводи хуьрера, рекьерин къерехра, общественный чкайра михьивилер хуьнин месэладал гуьзчивал тухузва. ИкI екедаказ фикир гунихъ вичин метлебни ава. Чи район республикада чIехибурукай сад я, райондин сергьятдай неинки Кьиблепатан Дагъустандин са шумуд райондиз, гьакI «Кавказ» шегьре рехъ кьуна къецепатан уьлквейриз, кьилди къачуртIа Азербайжан Республикадиз, гьар юкъуз вишералди инсанар машинра аваз физва, хуьквезва. Гьавиляй, лугьудайвал, район виле акьазва.
Алатай киш юкъуз, 15-январдиз, «Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин Кьил, райондин депутатрин Собранидин Председатель Нариман Шамсудинович Абдулмуталибов, райондин администрациядин жавабдар работникар, са жерге къуллугърин руководителарни галаз, хуьрера, рекьерин къерехра, общественный чкайра михьивилер хуьзвай гьал ахтармишун патал, кефердихъай район башламиш жезвай сергьятдилай эгечIна, са шумуд хуьруьз фена. И вахтунда ам хуьрерин агьалийрихъ галазни гуьруьшмиш хьана, абурун дерди-бала чирна.
Хуьрериз фидайла Нариман Шамсудиновичахъ, кьилди къа-чуртIа, райондин администрациядин Кьилин 1-заместитель М. Гь. Агьмедов, заместителар тир С. М. Велиев, Р. А. Муталибов, администрациядин Кьилин заместитель-чилерин ва эминнидин управленидин начальник Н. Къ. Алискеров, администрациядин крар идара ийизвайди тир М. Къ. Наджафов, администрациядин кьилин пешекар Д. А. Османов, эцигунрин ва ЖКХ-дин управленидин начальник Г. А. Гьуьсейнов, РУО-дин начальник Ж. А. Асланов, «Куьредин хабарар» газетдин кьилин редактор А. А. Миметов, РОВД-дин начальникдин заместитель Б. А. Ягъибегов ва маса ксар галай.
Райондин руководителри михьивилер авай гьал ахтармишун ДаркIушкъазмайрин хуьрелай башламишна. Шегьредилай хуьруьз гьахьзавай къекъуьндал, иллаки са шумуд метрдин агъа патал кьве мертебадин дарамат эцигзавай чкадал, гзаф чиркин тир.
Рекьин эрчIи пата, чехирар хкуддай заводдин кIанихъ галай чилел, цIийи хуьр арадал атанва. Н. Алискерова лагьайвал, кIвалер эцигна, инсанар яшамиш жезватIани, чарарал и мулкар хуьруьн майишатдин метлеб авай чилер яз алама. Хуьр тирвал, шегьре рекьин къерехда са шумуд тар атIана, чилел ярхарнава. Малум хьайивал, им законсуз авунвай кар я.
ЦIийи Макьарин юкьвал алай шегьре рекьин къерехда иниз-аниз физвай инсанар акъвазун патал эцигнавай кьур куьгьне хьанва, цлар ханва. Адан патав ракьун куьгьне хьанвай контейнерар, «Оптово-розничный магазин» ва маса туьквенар гва. Амма патарив михьивилер авун, на лугьуди, абуруз талукь кар туш. Элкъвена кьуд пад тирвал чкIанвай къванерикай, зилзибилдикай рахун анихъ амукьрай, гьа туьквенрин иесийривай вилик квай чкайрилай кул кьванни элягъиз жедачни?
Дугъри я, «сельсовет Новомакинский» поселенидин кьил А. Къазиагьмедова райондин Кьил Нариман Шамсудинович са куьруь вахтунда инал къайда твада лагьана инанмишарна. Вучда кьван, килигин.
Шегьредилай Эминхуьриз физвай рекьин къерехарни лап чиркинзава.
Алатай йисуз «Кавказ» шегьредилай Сулейман-Стальский райондихъ элкъвезвай къекъуьндал СтIал Сулейманан парк, «Касумкент» кхьенвай ва аниз фидайвал къалурнавай стелла эцигнай. И гуьзел имаратдални Нариман Шамсудинович Абдулмуталибоваз хъувуна кIанзамай кIвалахар гзаф амайди акуна. ИкI, паркунин патарив гьамиша къацуз амукьдай къелемар, цуьквер цун, михьивилер хуьн лазим я. Кранра яд авач. Паркуна электрофонарар эциг-наватIани, абура эквер авач. Йифен вахтунда чир хьун патал «Касумкент» кхьенвай стелладани эквер тун чарасуз я.
«сельсовет Герейхановский» поселенидин кьил Изамудин Мирзаметова лагьайвал, гатфарихъай паркунин чиле цун патал векьин тум къачунва, гатфарихъ патарив къацуз амукьдай тарар, безетмишдай цуькверни цун планламишнава. Паркуна, гьакIни патарив эцигнавай кIвалера эквер хьун патал 2 трансформатордин игьтияж ава.
Н. Ш. Абдулмуталибова трансформаторар къачун патал райондин администрациядин патай куьмек гун хиве кьуна.
Герейханован хуьруьн 1 ва 2-отделенийрани Н. Ш. Абдулмуталибов ва адахъ галай жавабдар работникар яргъалди акъвазна. 1-отделенида, хуьруьн юкьвал, агьалийри ял ядай чIехи парк ава. Виликан йисарив гекъигайла ана са кьадар кIвалахар тухванвайди аквазва. ЯтIани, паркуна, патарив гвай чкайра, Ю. Герейхановаз эцигнавай памятникдин патав чиркин я, контейнерар зилзибилдив ацIанва.
И. Мирзаметова лагьайвал, куьчейра, рекьин къерехра эцигун патал алава контейнерар заказ ганва. Идалайни гъейри, поселенидин кьилихъ паркуна, рекьин, куьчейрин къерехра къелемар цадай фикирни ава.
Райондин кьил Н. Ш. Абдулмуталибов фейи чкайрикай виридалайни чиркинзавайди, къайдасуз гьалдиз атанвайди, са рахунни алачиз, Герейханован 2-отделенидин юкьвал алай ачух чка (адан патарив элкъвена инсанар акъваздай кьур, са шумуд туьквен, кафе гва) тир. Саки 1 гектардин майдан кьунвай анаг халис хъуртаз элкъвенва: къванер, пластикадин, ракьун къапар, чарар... алачир шей авач. Кьве патахъай физвай цин къубуярни кьарадай, зилзибилдай ацIанва, са шумуд чкадилай яд патарихъ алахьзава. Анаг гьич элкъуьрна кIевир кьванни авунвач.
Ана са шумуд касди Нариман Шамсудиновичаз чпик секинсузвал кутазвай месэлайрикайни лагьана. ИкI, Ф. Кьадиева лагьайвал, хуьре цIийиз арадал атанвай куьчейриз газ бес жезвач. Мадни, 1988-йисуз хуьре эцигиз башламишай спортзалдин дараматдал кIвалах акъваз хьана са шумуд йис я. Жегьилриз хуьре я спортдал машгъул жедай, я къулайдаказ ял ядай гьич са жуьрединни шартIар авач.
Герейханован 2-отделенидай башламишна Агъа СтIалрин къекъуьндал кьван рекьин эрчIи патай авахьзавай къубу кьарадай, векьер-кьаларай, зилзибилдай ацIанва, рекьин къерех тирвал авай жагъунар чмурри, цацари кьунва.
«ЦицIигъ» кьурни лап чIуру гьалдиз атанва. Ам михьиз дегишарун, я тахьайтIа адаз шир яна, ремонт хъувуна къайдадиз хкун чарасуз я.
- Инсанар ацукьдай ихьтин кьурар чи кимер тир мисал я, - лагьана Нариман Шамсудиновича. – Ихьтин къайдасузвилериз, чиркинвилериз рехъ гуз хьайитIа чаз яшлу инсанри, чи бубайри вуч лугьуда?
Кьасумхуьруьн куьгьне муькъуьн къекъуьндилай са тIимил винипатал, туьквенар ва АЗС алай чкадин патаривни гзаф чиркин тир. Контейнерар зилзибилдай ацIанвай, элкъвена адан патарив гвай чкаяр хъуртариз ухшар аквазвай. Рекьин гьа пата ядни гьатзава...
Н. Ш. Абдулмуталибова михьи-вилер авай гьал чирун патал тухвай ахтармишунрин нетижаяр адми-нистрацияда тухвай совещанидал кьуна.
- Санлай къачурла, зун райондин сергьятда, хуьрера, рекьерин къерехра михьивилер хуьнал амал ийизвай гьалдал рази туш, - лагьана Нариман Шамсудиновича.
Райондин Кьили талукь къул-лугърин ва работникрин вилик михьивилер хуьнин, законсуз кьунвай чилин участокар ахъаюнин, рекьерин ва куьчейрин къерехра эцигнавай къванер, кIарасар, эцигунрин маса материалар вахчунин, Кьасумхуьруьн куьчейра йифиз экв гудай фонарар тухунин, тротуар тирвал зилзибил вегьедай урнаяр эцигунин, ЦIийи хуьруьн куьчейра къелемар акIурунин, михьивилер хуьн патал субботникар тешкилунин, агьалийрин арада гъавурда тунин кIвалах тухунин ва маса рекьерай тайин везифаяр эцигна.
И месэлайрай совещанидал са жерге юлдашри чпин фикирарни лагьана.
Хазран Кьасумов