Эхиримжи йисара райондин хуьрера яргъал муддатда чилин участокар арендада къачуна кIвалахзавай, гъвечIи ва юкьван карчивилел машгъул жезвай инсанрин кьадар къвердавай артух жезва. Райондин руководстводи, гьукуматди ахьтинбуруз куьмекар гузва, пулунин такьатар ахъайзава, кIвалахдай мумкинвилер ва шартIар яратмишзава.
Мукьвара Курхуьрел командировкада авайла зун вичи яргъал йисара хуьруьн майишатдин хиле зегьмет чIугур, лежбервилинни фермервилин майишат тешкилна и кIвалах давамарзавай тежрибалу агроном Таибов Тагьирмирзе Кьасумовичахъ галаз таниш хьана.
Вичикай суьгьбет авун тIалабайла, ада куьрелди икI лагьана: «Зун зегьметчи инсан я, гьа зегьметдай заз жуван руьгьдин таъминвални аквазва». Къенин девирда кIвалах авач лугьуз бейкарар тир инсанрихъ галазни ам рази туш.
- КIвалахиз, зегьмет чIугваз кIандай инсан патал къенин девир жагъин тийидайди я, - лугьузва Т. Таибова.
Малум хьайивал, Т. Таибова 1978-йисуз Горьский хуьруьн майишатдин институт акьалтIарна, гьа йисалай 1985-йисалди «Самурский» совхоздин багъманчивилин бригададин бригадирвиле кIвалахна. Бригададихъ авай 48 гектар багъаларихъ иесивилелди гелкъуьнилай гъейри, и йисара 10 гектарда цIийи багъларни кутуна. Идалайни гъейри бригадади гьар йисуз 25-30 гектарда техиларни цазвай. Бригада неинки районда, республикадани кIвенкIвечибурукай сад тир.
- 1984-йисуз чи бригадади Вирисоюздин комсомолринни жегьилрин бригадайрин арада тухвай соцсоревнованида 2-чка кьунай, - лугьузва Т. Таибова. – Бригададиз ВЛКСМ-дин ЦК-дин Гьуьрметдин грамота, премия яз 15 агъзур манат пул ганай, рабочийри премия ва алава гьакъи яз мажибдин гьар са манатдин кьилиз 5-6 манат къачунай. Гьакъикъатдани, халкьдиз кIвалах авай, зегьметди арадал гъайи нетижайрал шадвал ийидай йисар тир.
Гуьгъуьнилай Т. Таибова совхоздин парткомдин секретарвиле (1985-1988-йисара), кьилин агрономвиле (1988-2003-йисара) кIвалахна. И йисара майишатдин экономика вилик тухуник, ам райондин кIвенкIвечи майишатрин жергедиз акъудуник ада вичин зегьметдин еке пай кутуна.
- 2000-йисарин юкьвара карханайра, майишатра зегьмет чIугунин цIийи къайдаяр ишлемишиз башламишна, - суьгьбетзава Тагьирмирзе Кьасумовича. – Абурукай сад арендадин къайда тир. Зани 2003-йисуз 25 гектар чил 49 йисан вахтунда арендада къачуна, идакай 3 гектарда хутун багъ кутуна, амай 22 гектарда гьар йисуз техилар цазва, анрай гьар йисуз 45-50 тонн техил кIватI хъийизва.
Къведай йисан бегьер патални Т. Таибова 22 гектарда магьсулрин тумар цанва, никIера кьиферин аксина дарманарни кутунва.
Чилин къадир авай, зегьметдал рикI алай инсан тир Тагьирмирзеди багъдихъ ва никIерихъ гелкъуьнилай гъейри, хуьруьн майишатдин маса хилерни кардик кутун кьетIна. И мураддалди ада «Кьасум» тIвар алаз лежбервилинни фермервилин майишат (КФХ) тешкилна.
- Чи райондин шартIара къушчивални менфят къачуз ва вилик тухуз жедай хел я, - суьгьбетзава Т. Таибова. – Гьавиляй за къушчивилин ферма эцигна, какаяр хадай жинсинин 180 верч ва 40 гьуьндуьшка маса къачуна. Захъ гележегда абурун кьадар артухардай фикир ава.
Малум хьайивал, Т. Таибовахъ вичин лежбервилинни фермервилин майишатда малдарвилел машгъул жедай фикирни ава. И кар патал ада къведай йисуз 30 мал къачун кьетIнава.
Аквазвайвал, Тагьирмирзе Кьасумовича са шумуд кIвалах гъиле кьунва. Вири кIвалахар ийиз ам гьикI агакьзава?
- Заз садрани кIвалахдикай, четинвилерикай кичIе хьайиди туш, - чи суалдиз жаваб яз лугьузва Т. Таибова. – КIвалахдиз инсандихъай кичIе хьун герек я. Жувани кIвалахзава, майишат идара авунин карда хзандини куьмекар гузва. Рехъ физвай касди атIуда лагьайвал, кIвалахзавай касдихъ, карханадихъни хъсан нетижаяр жедайди я.
Тежрибалу пешекар гелкъвезвай багълар, никIер, къушчивилин ферма авай гьал акурла, чун Тагьирмирзе халис зегьметкеш тирдахъ инанмиш хьана.
- Тагьирмирзе Кьасумович, гьакъикъатдани, чилин къадир авай, зегьметдал рикI алай кас я, - лугьузва райондин хуьруьн майишатдин управленидин начальник М. М. Бабаева. – Ада вичин девлетлу тежриба, агрономвилин рекьяй авай дерин чирвилер райондин экономика вилик тухунин карда ишлемишзава. Ихьтин инсанрилай амайбуруни чешне къачун лазим я. КIвалахиз кIанзавай ксариз райондин руководстводи, чи управлениди вири рекьерай куьмекар гузва, гьукуматди пулунин такьатар ахъайзава. Ишлемиш тийизвай, йисаралди баябан яз амай чилерни районда гзаф ава. КIанзавайди Тагьирмирзе Кьасумович хьтин гъилер къакъажна кIвалахдай инсанар я. Аферин ва баркалла гьахьтин зегьметкешриз!
Т. Таибовакай макъала кхьидайла зи рикIел М. Горькийди лагьай «Заз зи вири уьмуьрда кIвалахиз кIандай ва чпелай кIвалах алакьдай инсанар халис игитар яз аквада» гафар хтана. Гьакъикъатдани, гьахълу гафар я. Тагьирмирзе Кьасумович хьтин инсанри и кар гьакъикъи краралди тестикьарзава.
