Хуьруьн майишатдин вири жуьрейрин карханайра ва майишатра чуьлдин кIвалахар тухвана, емишарни майваяр кIватIна саки акьалтIарнава, алай вахтунда къведай йисан бегьердин бине кутун патал магьсулдарар гад агудай никIера цанар цунал машгъул я. КIвалахдин нетижайрикай ва вилик акъвазнавай везифайрикай лугьун патал и йикъара чун райондин хуьруьн майишатдин управленидин начальник Мегьамедзагьид Мегьамедсаидович Бабаевахъ галаз гуьруьшмиш хьана. Агъадихъ чна ада авур суьгьбет гузва.
- Сифтедай лугьуз кIанзава хьи, эхиримжи вахтара райондин руководстводи, сифтедай муниципальный райондин Кьил яз кIвалах авур Имам Музамудинович Яралиева кьил кутуналди, хуьруьн майишатдин хилез кьилин фикир гузва. ИкI, мисал яз, 15-20 йисан къене ремонт тавур къубуяр ремонт хъувуна, хуьруьн майишатдин карханаяр дигидай целди таъминарна. Районда машинринни технологический станция тешкилна, ада кIвалахзава. Кьилинди, районда инвестиционный проектар кардик кутуна. Ибуру чпин хъсан нетижаярни гузва. Кьилди къачуртIа, алай йисуз 1514 гектардай 2506 тонн зулун ва гатфарин магьсулар кIватI хъувуна. Лагьана кIанда, кьурагьвилер себеб яз 205 гектар магьсулрин никIер списатна. ТахьайтIа никIерин гектардин бегьерлувал кIватI хъувур 16,5 центнердилай гзаф жедай.
Къведай йисан бегьер патал районда 1000 гектарда зулун магьсулар цун планламишнава. Цанар цунал «Т-150», «МТЗ-82», «ДТ-75» маркайрин 7 трактор машгъул я. Икьван чIавалди Курхуьруьн сергьятда кардик квай «Нарим» КФХ-да 30, «Кьасум» КФХ-да 20, арендаторри 60, КIварчагърин администрациядик акатзавай арендаторри ва майишатри 10, Эминхуьруьн сергьятда 60, «Юхаристальский» МУСП-да 5, «Новый путь» СПК-да 10, Кьулан СтIалрин сергьятда 30, ЦIийи Макьарилай тир арендатор Агьмедов Умрудина 5, «Даркуш» ОАО-да 30 гектарда цанар цанва, и кIвалах давамни ийизва. ЧIехи пай карханайри никIера цадай тумунин техилни гьазурнава, хъсан еридин тумар хкун патал Къизляр районда кардик квай «Нива» ООО-дихъ ва ДР-дин хуьруьн майишатдин илимдинни ахтармишунин институтдихъ галаз икьрар кутIуннава.
Вири жуьрейрин майишатри алай йисуз 26880 тонн майваяр, 1920 тонн халияр, 3010 тонн ципицIар кIватI хъувуна, 26 агъзур тонн векъи алаф гьазурна.
Эхиримжи йисара райондин руководстводи уьзуьмчивал ва багъманчивал кIвачел ахкьалдарун патални еке кIвалах тухузва. ИкI, районда уьзуьмчивал вилик тухудай программа кьабулнава, ам кьилиз акъудун патал инвестиционный проектар кардик ква. 2009-йисан майдин вацра вичихъ 10 миллион манат уставной капитал авай «Корчаг» ООО тешкилна, ана 48 гектарда цIийи уьзуьмлухар кутуна, алай йисуз мад 76 гектарда кутан хъийида. «Корчаг» ООО-дин пландик КIварчагърин чехирар хкуддай заводни кардик кутун хъувун ква. Ана, виликамаз кьунвай гьисабралди, гьар йисуз 5-6 агъзур тонн ципицIар гьялда. И кар патал инвесторди I05 миллион манат пул кутада.
Кьилдин касдин инвестицийрин гьисабдай тешкилнавай «Зардиян» ООО-дихъ 156 гектар (абурукай 130 гектар жегьилбур я) уьзуьмлухар ава. Алай йисуз мад 40 гектарда цIийи уьзуьмлухар кутан хъийида. И кар патал проектдинни сметадин документар ва чил гьазурнава.
2009-йисан августдин вацра тешкилай «Гуьлгери вацI» ООО-дани 100 гектарда «Зардиян» зонада уьзуьмлухар кутада. Инани герек документар, чил гьазурнава. Санлай къачурла алай йисан зулухъай 200 гектардилай виниз майданра уьзуьмлухар кутада. «Дере» ООО-да 18, «Заря» СПК-да 22, «Корчаг» ООО-да 76, санлай районда 216 гектарда плантаж къарагъарнава. Чубукар гьазурун патал 5 гектарда школка кутунва, анай 100 агъзурдалай виниз чубукар хьун гуьзлемишзава.
Алай вахтунда районда 391 гектар бегьердал атанвай ва 383 гектар жегьил уьзуьмлухар ава. Виликамаз гьазурнавай программадин бинедаллаз 2012-йисалди уьзуьмлухрин майданар 1253, 2020-йисалди 1900 гектардив агакьарда.
Алай йисуз, санлай къачурла, районда гьар са гектардай 64 центнер, «Зардиян» ООО-да, «Нариман» КФХ-да, арендаторар тир Агъаризаев Мавлудина, Аллагьвердиев Алимета 100-160 центнер ципицIар кIватI хъувуна.
Багъманчивилелни са тIимил гегьеншдиз акъвазиз кIанзава, вучиз лагьайтIа, ам районда хуьруьн майишатдин кьилин хилерикай сад я. 1990-йисара районда багълари 3400 гектардин майданар кьунвай, анрай 15 агъзур тонндилай виниз бегьер кIватI хъийизвай. Гьайиф хьи, перестройкадин йисара менфятлу и хилезни инад кьуна, багъларин майданар хейлин тIимиларна.
2003-йисалай башламишна, гьукуматдин патай пулунин такьатар (субсидияр) ахъаюн себеб яз багъманчивилин хелни вилик физ эгечIна. Райондин руководстводини еке кIвалах тухвана. 2008-йисуз районда 104, 2009-йисуз 112, алай йисан гатфарихъни 101 гектарда, санлай районда эхиримжи йисара 1115 гектарда багълар кутуна.
Районда багъманчивал 2012 ва 2020-йисалди вилик тухунин программа кьабулнава.
Алай вахтунда районда 2920 гектар (идакай 1907 гектар бегьер гузвайбур я) багълар ава. Идакай карханайрихъ 337 гектар, амайбур арендаторрин ва ЛПХ-рин кIвачихъ гала. Багъманчивал вилик тухуниз, цIийи багълар кутуниз 2009-йисуз 3459 агъзур манат субсидияр ахъайна.
Кьилдин ксарин инвестицийрин гьисабдай гъилевай йисуз «Члар» ООО-да 50, «Дар» СПОК-да 30, «Куьре» ПО-да 70, арендаторрини 60 гектарда багълар кутун планламишнава.
Багъларин кьадар 2012-йисалди 3390 гектардив, 2020-йисалди 4450 гектардив агакьарда.
Райондин администрациядихъ фруктохранилище эцигдай, питомниковедческий комплекс тешкилдай, «Кьасумхуьруьн консервиярдай комбинат» ОАО реконструкция хъийидай планарни ава.
Са гафуналди, райондин руководстводи хуьруьн майишатдин хилез кьилин фикир гузва. Гьавиляй инанмишвилелди лугьуз жеда хьи, и хиле хъсан нетижаяр, агалкьунарни жеда.
Эхирдай заз хуьруьн майишатдин ва хаммал гьялдай промышленностдин хиле кIвалахзавай вири работникриз пешекарвилин сувар мубарак ийиз кIанзава. Абурухъ мягькем сагъламвал, гьуьрмет-берекат хуьн зи мурад я.
