Куьруь справка:
Н. А. Мегьамедов 1955-йисуз Кьулан СтIалдал дидедиз хьана. Ада Дербентдин школа-интернат, 1974-йисуз Алагир шегьерда Кеферпатан Кавказдин тамарин техникум, 1982-йисуз Воронеждин тамарин майишатдин институт акьалтIарна. Гуьгъуьнлай Н. Мегьамедова Кьасумхуьруьн тамарин майишатда рабочийвиле, инженервиле, мешебегивиле кIвалахна. 1998-йисан 1-июндиз ам и майишатдин директорвиле хкяна.
Гьакъикъатдани, тамар гьар са уьлкведин, гьар са халкьдин девлет я. Тамари, чун элкъуьрна кьунвай тIебиатди инсанрин сагъламвал мягькемарзава.
Тамарин работникрин суварин вилик квай йикъара чун Дагъустан Республикадин тамарин майишатдин Агентстводин «Кьасумхуьруьн лесничество» ФГУ-дин директор Н. А. Мегьамедовахъ галаз гуьруьшмиш хьана, адавай са шумуд суалдиз жаваб гун тIалабна.
- Наир Абдурашидович, сифтедай заз тамарин майишатдин работникриз пешекарвилин сувар мубарак ийиз кIанзава. Ахпа заз вуна квехъ гьикьван тамар аватIа ва куь асул везифаяр квекай ибарат ятIа лагьанайтIа кIанзавай.
- Тебрикдай чухсагъул. Алай вахтунда «Кьасумхуьруьн лесничество» ФГУ-дихъ 16125 гектар тамар ава. Чи карханадик Кьасумхуьруьн (адахъ 13613 гектар тамар ава) ва Кьурагьрин (2512 гектар тамар) участковый лесничествояр акатзава. Са рахунни алачиз, и тамар чи халкьдин девлет я.
Везифайрикай рахайтIа, абур санлай тамар хуьникай, абурун майданар гегьеншаруникай, тамарин девлетар артухаруникай, и хилен работникриз кIвалахдай шартIар яратмишуникай ибарат я. Лагьана кIанда хьи, тамарин рекьяй дибдин законрал амал авуналди, чна тамарин майишатдин кIвалах хъсанарунал, тамарин багьерлувал хкажунал, анрин хаммалдин суьрсетар дуьздаказ ишлемишунал вири къуватар эцигнава. Ида вичин хъсан нетижаярни гузва.
- Инал вуна куь кIвалахдин везифайрикай сад тамарин майданар артухаруникай ибарат я лагьанай. Им, гьакъикъатда, лап важиблу месэла я. Жечни и месэла са тIимил ачухарайтIа?
- Вуна и суал гайила зи рикIел В. Г. Белинскийди лагьай «Инсаният вилик финин атIа кьил авач, ада са вахтундани лугьудач: акъваз, мад вилик фидай рехъ амач» гафар хтана. Эхь, йисар, несилар, девирар къвез фида. Амма тIебиат са чIавузни рекьидач, ам мидаим я. Гьавиляй чна къвезмай несилдикайни фикир авун, гележегдин несилди тIебиатдикай менфят къачун патал алай девирда экология хуьн, идахъ галаз сад хьиз, тамарин майданарни артухарун лазим я. И жавабдарвал аннамишуналди, чна гьар йисуз 5 гектарда цIийи тамар кутазва. Алай йисузни чи вилик и кьадар майданра тамар кутунин везифа акъвазнава. 3 гектарда гатфарихъ цIийи там кутуна, зулухъай амай 2 гектардани кутан хъийида.
ЦIийиз арадал гъизвай тамарихъни чна кьетIен къайдада гелкъуьн тешкилнава.
- Наир Абдурашидович, чимивилер себеб яз, алай йисуз Россиядин гзаф регионра цIай кьуна тамарин гзаф майданар кана. ЦIаяр кьунрин аксина куьне гьихьтин серенжемар кьабулна?
- Гьелбетда, им лап важиблу месэла я. ЧIуру кIвалахар тахьун патал чи майишатдин работникри план-графикдин бинедаллаз тамун участокра дежурство тухвана. И кардал гуьгьуьллу дружинникарни желбна. Инсанрихъ галаз суьгьбетар тухвана.
Гьелбетда, тамариз мукьва авай чIурухъан чкайриз, къурухриз цIаяр ягъай дуьшуьшар тахьана амукьнач. Тади гьалда чна анра цIаяр хкадарна, тамарив агакьдайвал авунач. Хаталу чкайра гуьтIуь зулар цана, тамариз фидай рекьер къайдадиз гъана.
Гаф кватай чкадал лугьуз кIанзава. Рекьер къайдада аваз хуьнин, цIийибур тухунин ва майишатдин маса кIвалахар чахъ галаз икьрар кутIунна кIвалахзавай «Бегьер» ООО-ди кьилиз акъудзава.
- Къенин девирда тамун майишат дуьз идара авун, тамун девлетар ва майданар артухарун и хилен пешекаррилай гзаф аслу я. Куь майишатда хъсандиз кIвалахзавай, кардиз вафалувал къалурзавай пешекаррин тIварар кьуртIа жедачни?
- Гьакъикъатдани, обществода дегишвилер кьиле физвай алай девирда гьар са карханадин, гьар са майишатдин кIвалах, агалкьунар гъавурда авай, кар алакьдай пешекаррилай гзаф аслу я. Чи пешекаррикай завай анжах разивилин гафар лугьуз жеда. Кьилди къачуртIа, чахъ тамар хуьнин 14 инспектор (виликдай абуруз мешебегияр лугьузвай) ава. И йикъара чи кьве инспектордиз – Пирмегьамедов Салманаз ва Фарманов Заманаз Дагъустан Республикадин тамарин майишатдин Агентстводин Гьуьрметдин грамотаяр, пулдин пишкешар гана. Абурухъ галаз завай тамар хуьнин инспекторар тир Ханбалаев Маликан, Пирвелиев Равидинан, Селимов Альбертан (Кьурагь), зи куьмекчи Алиев Алидин ва масабурун тIварарни кьаз жеда. Абур чпин хиве авай везифайрив намуслувилелди эгечIзава.
- Наир Абдурашидович, и йикъара агьалийрин патай кIарасрихъ, тахта-шалмандихъ авай игьтияж екеди я. ГьакI хьайила, тамарай кIарасар чуьнуьхзавай дуьшуьшар жезвани?
- Лугьун тавуна жедач, законсуздаказ тамай кIарасар атIузвай дуьшуьшарни жезва. Мисал яз, шаз ахьтинбурулай 49 акт кхьенай. Алай йисуз 7 касдилай административный рекьяй жерме авун патал актар кхьенва. Ихьтин кIвалахрин вилик пад кьун патални чна кIвалах тухузва. Кьилди къачуртIа, талукь маса къуллугърихъ ва ксарихъ галаз чна рейдар тешкилзава, къайдаяр чIурай дуьшуьшар дуьздал акъудзава, тахсирлу ксарив къанунрихъ галаз кьадайвал жаваб гуз тазва. И рекьерай чна чкайрал физ агьалийрин арада гъавурда тунин кIвалахни тухузва.
- Чи райондин хуьрера пичера кIарасдин цIай хъийизвай школаяр, культурадин ва маса идараяр ава. Абур куьне кIарасралди таъминарзавани?
- Эхь, газ авачир хуьрерин школаяр, клубар, библиотекаяр, медпунктар чна кIарасралди таъминарзава. КIарасар атIун патал 211 гектар тамун участокар чара авунва. Санлай къачурла, алай йисуз чи тамарин майишатди школайризни маса идарайриз 1300 кубометр кIарасар гуда.
- Газетдикай менфят къачуна, ваз агьалийрихъ элкъвена лугьудай келимаяр авани?
- Заз ихьтин са кардикай лугьуз кIанзава. Зи фикирдалди, тIебиатни Аллагь Таала са гафар, тамарни чи девлет я. ТIебиат хуьнин карда тамарин метлеб кьетIенди я. Гьавиляй, Ф. Энгельса лагьайвал, тIебиатдал гуж гъалиб авуна кIандач, вучиз лагьайтIа, тIебиат чи беден, чи иви, чи мефт я. Ша чун, гьар са кас, тIебиатдив, тамарив, адан девлетрив мукъаятдивди, гьуьрмет авунивди эгечIин! Таму-тара чаз сагъламвал, шадвал гузва, и кар садани рикIелай ракъурна кIандач.