Малум тирвал, алай йисан октябрдин вацран 14-25-йикъара чи уьлкведа агьалийрин Вирироссиядин перепись кьиле тухуда. Государстводин еке метлеб авай и важиблу мярекатдин вилик чи махсус корреспондент агьалийрин Вирироссиядин перепись кьиле тухунин рекьяй чи районда авай Дагестанстатдин векил Къухмазов Рамазан Зейдулагьовичахъ галаз гуьруьшмиш хьана ва адавай и мярекатдин важиблувиликай и жигьетдай чи районда гьихьтин гьазурвилер аквазват1а суьгьбет авун тIалабна. Агъадихъ чна адан суьгьбет гузва.
- ЦIуд йисалай садра кьиле тухузвай и серенжемдихъ зурба метлеб ава. Кьилинди, Россиядин агьалийрин дуьм-дуьз кьадар чирунин везифа вилик акъвазнава. Эхиримжи вахтара инсанар санай-масаниз куьч хьунихъ галаз алакъалу яз абур яшамиш жезвай чкаярни дегиш хьанва. Переписдин везифайрик пенсийрин, аялрин пособийрин, экономикада ва хуьруьн майишатдиз капиталовложенияр чара авунин кьадар тайинарунни акатзава. Переписдин делилар финансламишунал, месела, образова¬ние ва здравоохранение, элект¬роэнергия чара авунал, транспортдин инфраструктура вилик тухунал, яшайишдин эцигунар пландик кутунал гьалтайлани лап важиблу я.
Региондин кар алай месэлаяр тайинарун, чкайрал политика кьилиз акъудун патал переписдин нетижайриз чкадин администрацийрини еке фикир гузва. Карчийривай переписдин нетижайрикай икьрарар кутIундайла, гьам рабочияр кIвалахдик кутунал, гьамни муьштерияр желб авунал гьалтайла, менфят къачуз жеда.
Къейд авун лазим я хьи, агьа¬лийрин перепись милли чIаларин, абурал рахазвай инсанрин кьадар чирзавай тек са чешме я. Дагъустанда милли чIаларин месэла алай вахтунда хцидаказ акъвазнавайбурукай сад я. 2002-йисан переписди къалурнавайвал, Дагъустанда 121 миллетдин векилар яшамиш жезва. (1989-йисан делилралди, абурун кьадар 102 тир).
ЦIи сифте сефер яз перепись «Вирироссиядин агьа¬лийрин переписдин гьакъиндай» Федеральный закондал асаслу яз кьиле тухуда. Перепись тухудайла инсанар яшамиш жезвай гьар са кIвализ фида, ана яшамиш жезвай гьар са касдивай хабарар кьуналди, делилар кIватIда. Иник алай йисан 14-октябрдин йифен сятдин 12-далай алатнавай вахтунда кIвале аваз хьайи ксар акатзава. Пере¬пись тухудай чIавуз Дагъустанда аваз хьайи гьам Россиядин, гьам¬ни Россияда яшамиш жезвай къецепатан уьлквейрай тир гражданрин гьисабни кьада.
Нубатдин перепись кьиле тухудайла, икьван чIавалди хьиз, хзанар ваъ, вири дуьньяда кьабулнавай къайда тир домохозяйствояр гьисабда. ИкI, документрай са квартирада са хизан яшамиш жезвайди къалурнаватIани, гьакъикъатда са шумуд хизан яшамиш хьунни мумкин я. Инсанрин гьисаб пропискада авай чкада ваъ, гьакъикъатда яшамиш жезвай чкада кьада.
И важиблу мярекат хъсан тешкиллувал аваз кьиле тухун патал, вири чкайра хьиз, чи райондани хъсан гьазурвилер аквазва. ИкI, алай йисан 19-мартдиз агьалийрин Вирироссиядин 2010-йисан перепись кьиле тухунин жигьетдай председатель «Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин Кьилин везифаяр тамамарзавайди тир Мегьамедханов Штибег Гьажимегьамедович яз 22 касдикай ибарат тир райондин комиссия тешкилнава. И жигьетдай кIвалах кьиле тухун патал талукь положение туькIуьрнава. Адан бинедаллаз райондин комиссиядин 9, хуьрерин поселенийра тешкилнавай 16 комиссиядани икьван чIавалди 48 заседание тухванва. Анрал перепись кьиле тухуниз талукь месэлайриз килигна. Кьилди къачуртIа, виче 3 агъзур касдилай виниз агьалияр яшамиш жезвай чIехи хуьрера куьчейрал тIварар ва кIвалерални нумраяр хьун таъминарунин, переписной участокар, кIвалерин ва анра яшамиш жезвай инсанрин кьадарар тайинарунин ва маса серенжемрин гьакъиндай месэлаяр веревирд авуна.
Алай вахтунда вири хуьрерин картаяр гьазурнава, перепись кьиле тухудай 8 участок, инструкторвилин 33 ва гьисаб кьадай 143 (счетный) участокарни чара авунва. Анра кIвалах кьиле тухудай ксарни-переписдин участокрин заведующияр, инструкторар ва счетчикар тайинарнава. Герек вири документар Дагестанстатдиз рекье тунва, талукь икьрарар (договорар) гьазурзава.
Виликамаз тухвай ахтармишунри къалурзавайвал, алай вахтунда муниципальный райондин сергьятда вири 12540 кIвал ава, анра 58272 кас инсанар яшамиш жезва. КIвалерал нумраяр ва куьчейрални тIварар хьун таъминарунин кIвалахни гьеле 90 процентдин кьилиз акъуднава и кар давамарзава.
Чна чи кIвалах райондин руководстводихъ-перепись кьиле тухунин жигьетдай райондин комиссиядин председатель Ш. Гь. Мегьамедхановахъ, и жигьетдай адан заместителар тир С. М. Велиевахъ ва М. А. Мамедяровахъ галаз сих алакъа хуьналди кьиле тухузва.
И йикъара Дагестанстатдин векилвилер гвайди яз зун ва гьакIни районрин уртах статистикадин С. Стальский отделдин начальник Мейлан Мамедяров Махачкъалада хьана, перепись кьиле тухунин жигьетдай чирвилер гунихъ галаз санал, ана тестированиени фена. Перепись кьиле тухунин кардал гьакI санлай районрин уртах статистикадин С-Стальский отделни желбнава.
И важиблу серенжем хъсан тешкиллувал аваз кьиле тухун патал чкайрални талукь дараматар (помещенияр) чара авунва.
Алай гьафтедилай перепись кьиле тухунин жигьетдай райондин переписной 8 участокдин заведующийрихъ галаз чирвилер гунин кIвалах тухуда. Абуруни и кIвалах инструкторрихъ ва абуруни счетчикрихъ галаз тухуда.
Чаз кIвалах истемишзавайвал кьиле тухун патал къулай шартIар яратмишунин мураддалди райондин руководстводи виликан ЗАГС авай чка чара авунва, герек мебель ва оргтехника къачунва.
Перепись кьиле тухудай ва ана иштираквал ийидай гьалдин гьакъиндай чна агьалийриз октябрдин вацран сифте йикъара галай-галайвал суьгьбет ийида.
