Халкьдихъ «ЦIукайни вацIукай Аллагьди вичи хуьрай» лугьудай мисал ава. Гьакъикъатдани, цIай акьурла адан, сел атайла вацIун хура акъвазун лап четин я. Ихьтин дуьшуьшра, адет яз, инсан магълуб жеда.
Алай йисуз Россиядин Федерациядин юкьван ва кьиблепатан гзаф областрин, республикайрин агьалийрив гуьзлемиш тавур завал агакьна – эхиримжи кьве вацран къене чимивилин температура анра 35-41 градусдив агакьна. Ракъинин чимивили цIай кьунин къурхуллувал артухарзава. ГьакI хьунни авуна: Россияда цIаяр кьуна агъзур гектарралди тамар, никIер, чIурухъан чкаяр, са шумуд хуьр тамамвилелди кана, 100-дав агакьна инсанар телеф хьана. ЦIаяр хкадаруна талукь вири къуллугъар, техника, инсанар желбнатIани, хьайи зарарди са шумуд миллиард манат тешкилзава. Идакай саки гьар юкъуз центральный телевиденидин каналрай, гьакIни массовый информациядин маса такьатри хабар гузва.
ЦIун ялавди Дагъустан Республикадани вичикай хабар тагана тунач. СМИ-дин такьатри хабар гузвайвал, цIинин йисакай алатнавай девирда чи республикада цIаяр кьунин 533 дуьшуьш арадал атана, 20 кас (абурукай 4 аялар я) телеф хьана. ЦIаяр кьуникди 58 миллионни 832 агъзур манатдин зарар хьана. Алатай йисан талукь девирдив гекъигайла цIаяр кьунин дуьшуьшар гзаф хьайи районрик Кьиблепатан Дагъустандин Магьарамдхуьруьн, Табасаран районарни акатзава.
И макъала гьазурдайла чун «ГО-дин ва ЧС-дин центр» ГУ-дин райондин отделдин начальник Закариев Мирзе Мегьамедовичахъ галазни гуьруьшмиш хьана.
- Россиядин гзаф регионра, республикада хьиз, чна районда цIаяр кьунин чIуру нетижаяр тахьун патал еке кIвалах тухвана, и кIвалах гилани гьар йикъан месэла яз ама, - лагьана М. Закариева. – И рекьяй пожарный частунин, тамарин майишатрин пешекаррихъ галаз гъавурда тунин еке кIвалах тухвана, абурун вилик цIаяр кьунин дуьшуьшар тахьун патал тайин везифаяр эцигна. Райондин руководстводи, вири къуллугъри и рекьерай кIвалахни тухузва.
Чаз лагьайвал, райондин сергьятда тамун гапIалра, никIера цIаяр кьунин чIехи дуьшуьшар хьанач.
ЯтIани, бязи инсанар и месэладив жавабдарсузвилелди эгечIайдини якъин жезва. Чи райондани гад агудай никIериз, чIуруз амай чкайра ракъини кана алугарай векьеризни кьалариз цIаяр ягъай, идакди са шумуд йисара агьалийриз михьи гьава, емишар, зегьем вахтунда серинвал гайи тарар, мал-лапагди незвай чIурар кайи дуьшуьшар тахьана амукьнач. ИкI, мисал яз, Эминхуьре «Къазмаяр» участокда, са нин ятIани мукъаятсузвал ва жавабдарсузвал себеб яз, са шумуд гектар чIурар цIай кьуна кана. Фермадин дарамат, уьзуьмлухарни са акьван яргъал алачир, гена абурал цIай агакьнач, тадиз хкадарна.
Герейханован хуьруьн администрациядин сергьятда цIай кьур чкаяр гзаф ава. Ина са шумуд гектар машмашин багълар, багълар кутун ва кIвалер эцигун патал ганвай хейлин участокар цIай яна кана.
- Им халис хаинвал я, - лугьузва агъсакъал, яргъал йисара совхозда жавабдар къуллугъар авур Абдурашидов Муфрудина. – 20-25 йисан вилик кутунвай багълар куни хуьруьнвийриз еке зарар гана. Гила багълар кухтуна ада емишар гъидалди шумудни са йис герек къведа. Къенин девирда багълар кутунни регьят кар туш.
И хуьруьн мулкуна неинки багъларни арендаторрин участокар, гьакI Советский хуьруьн къекъуьндилай башламишна чIурухъан чкаяр, анра авай ва рехъ тирвал цанвай тарар, жагъунар, рекьин винел пата авай, гьакIни хуьруьн кьилихъ галай паласадин чуьл, кIунтIар-синерни канва.
- Машмашин багълар ва чIурухъан чкаярни паласадин чуьл нехирбанар галачиз ахъайнавай хуьруьнвийрин малари, суьруьйра авай лапагри незвай чкаяр тир, - ажугъламиш яз лугьузва Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчи Межидов Зияудина. – Анриз цIаяр ягъун гьа чи хуьруьнвийрин тахьана, патандан кар туш. ГьакI хьайила, цIаяр ягъиз, инсанри чпи-чпиз зарар къачузва.
Агъсакъалар гьахъ я. Чпи-чпиз зарар къачун – имни кар туш эхир.
Гидрометцентрадин пешекарри лугьузвайвал, 30-41 градусдин чимивилер хьайи чкайра, гьабурукай яз чи республикадани чимивилин температура агъуз аватда, бязи чкайра марфарни къвада. ЯтIани талукь къуллугъри, инсанри игьтият квадар тавун, мукъаятвал хуьн лазим я.
