Шаирдин хзандикай малуматар

Огни шегьердиз Цмуррин хуьряй фена, бинеламиш хьайи 40 хзандайни зарбачи Гьасанан прототипар – зи хуьруьнвияр хьана лагьайтIа, кIусни ягъалмиш туш. Акси яз, гьакъикъат гьакI я. И вакъиади низ таъсирдач!
Эгер Алибег Фатахован эсерриз гьар са кIелзавайдан патай авай тавазвиликай рахайтIа, чаз са кьадар   ктабар арадал къведа.
Лезги литературада тур гваз къекъвей кьилин критик-литерату-ровед, Дагъустандин сергьятрилай къерехрани машгьур хьайи философи-ядин илимрин доктор, профессор Агьед Гьажимурадович Агъаева  Алибег Фатаховакай икI лагьанай: «Ам (А. Фатахов) лезги литературада тамам революция тур гьакъикъатдин чи Маяковский я».
Зал гьалтай литературадал рикI алай гьар са кIелзавайда, муаллимри, алимри, вири жуьрейрин кеспийрин сагьибри Алибеган бажарагъдин тариф ийида. Адан эсерра авай цIийи дуьнья яратмишзавай руьгьдин игитрин дережа дагълар кьван зурба я эхир!
Гьихьтин хзандай тир ихьтин медениятдин, эдебиятдин хазина чи лезги халкьдиз, вири Дагъустандиз туна, 25 йисан жегьил яз чавай чара хьайиди.
Вишералди лезги итимар жуван хзанар хуьн паталди Баку шегьердин нафтIадин мяденра кIвалахиз фялевилиз фидай. Гьахьтинбурукай сад тир Алибеган буба Фетягь. Хци руьгь авай Фетягь бубади Бакуда кьве кепек кIватIна, женнетдин гьуь-руьперидин ухшар квай, мегьрибан, милайим къилихрин, цмурвидин тIарам руш Гьуьруь дидедихъ галаз хзан арадиз гъана. Жегьилри чпиз, девирдиз килигайла, тарифдин кьве мертебадин кIвалерни эцигнай. Абур еке дакIарар квай, яргъи балхунар галайбур тир.
Фетягь бубадин рикI цIийи кIвалера Гьуьруь дидедихъ галаз  динж тир. Жечни кьван, рикI михьи ипекдин, кIвалин-йикъан къайгъудар, вини дережадин михьивал гвай, тIеамлу тIуьнрин, гуьрчег фан (Гьуьруь дидеди чрадай тIанурдин фан тариф Цмурдал къени алама) суфра рикIин ачухвилелди вилик экIядай тамам свас (паб) хьайила.
Абурухъ (Фетягьахъни Гьуь-руьдихъ) халкьдин игьтияжар таъминардай туьквенни авай. Туьквендиз шейэр-затIар Фетягь бубади вичин яран стха Темезан куьмекни галаз Баку шегьердай хкидай.Советрин власть тестикь хьайи чIавуз, туьквен авайди я лугьуз, Фетягь бубадал кулаквилин тIвар гъана, ам лекеламишиз кIандайбурни хьанай. А тIварцIикай революци-онный гьерекатра ялавлудаказ иштиракай хуьруьнви Къазибег Акимова къутармишнай. Туьквен агалнай, гьа и чIавуз 12 йисан яшара авай Алибегакай Куьре округдин ревкомдин Къустур-Куьре учас-токдин деловод хьанай Цмурдал.
Фетягь бубадиз Гьуьруь дидеди вад велед – пуд хвани кьве руш багъишнай. ЧIехи велед Алибег тир. А бажарагъ авай хва, лезги халкьдиз магьшур, багьа хьанвай инсан 25 йисан яшда аваз дуьньядилай фейила,  шумал буйдин дидедини бубади  юкь ганай. Экуь дуьнья мичIи хьанай  абуруз. Лугьунриз килигна, ам Махачкъала шегьерда Мегьамед Гьажиеван куьчеда авай сурара хатрут тарцин кIаник кучуднавай. А сурарай маса куьчедиз рехъ тухудай чIавуз шаирдин сур рекьик акатна, ам маса чкадал ферикъатнатIа малум туш.
Алибег Фатахов Пятигорскийдай тир европейский еврейдин-офицердин руш Татьянадал ашукь хьанай ва абурун халис мехъерни хьана. Цмуррин жемят сусахъ галаз танишни хьанай.  Абурухъ Светлана тIвар алай рушни хьанвай. Ам мукьвал вахтаралди Ленинградда яшамиш жезвай. Эхиримжи йисара Светланадикай са хабарни авач.
Гуьрчег, гуьзел руш тир Алибеган вах Гуьзел. Эвленмиш хьун кьисмет хьанай адаз кьведра: Арагъиз ва Кьасумхуьрел. Кьвед лагьай сеферда гъуьлуьз фейи чкада адаз са руш Фатма хьана. Ам, алай вахтунда милициядин отставкада авай майор Рамазанов Амрагьахъ галаз чешнелу хзан яратмишна, Герейханован хуьруьн 2-отделенида чпин аяларни галаз яшамиш жезва.
Гуьрчегди тир Алибеган кьвед лагьай вах ФатIиматни. Хуьруьнви Шегьимерденахъ галаз гурлу мехъер хьанай вахан. Шегьимерден ФатIимат сад лагьай веледдал кIвачел залан тир чIавуз Ватандин ЧIехи дяведиз фенай. Вичин сусаз хьайи куркур хьтин хва Мурад вилериз такуна, Сталинград патал кьиле фейи къизгъин женгера 1942-йисан 25-майдиз телеф хьана. Гьажиев Мурад (ФатIиматанни Шегьимер-денан хва) вичин хзанни галаз Дербент шегьерда яшамиш жезва.
Вахар- Гуьзелни ФатIимат Герей-ханован хуьруьн 2-отделенида санал ферикъатнава. Вахарин сурар санал, патарив хьанва.
Стха Велибег  Алибеган рикI алай архайрикай сад тир. Зиринг арха хьунал ам гзаф шад тир. Свас тагъанвай гада яз Велибег Фин-ляндиядихъ галаз хьайи дяведиз фенай. Ам 1941-йисан декабрдин вацра Ватандин ЧIехи дяведа телеф хьана.
Мегьамед Фатаховрин хзанда виридалайни гъвечIи велед тир. Ам зарафатрал рикI алай къемеда кас яз чидай Цмурдал. Уьмуьрдин эхир кьилерай кIвалер эцигна, вичин хзанни галаз ам ЦIийи Макьа яшамиш  хьана. Ада Цмуррин хуьруьн школада муаллимвиле, клубдин зеведишвиле, колхоздин председатель яз кIвалахнай. Халкьдин патай адаз чухсагъулар, аферинар гзаф атанай. Мегьамеда цмуржуван руш Жамиятахъ галаз еке хзан яратмишна, хвена, тербияла-мишна.
«Яд авай хуьлез яд хкведа», - лугьузва халкьдин мисалда. Мегьа-медан хва, писатель, шаир Абдул-фетягь Фатахов Алибеган руьгьдин ивирар артмишун давамарзавай-бурукай, ада кутур гел, чIур тавуна, гьалзавайбурукай сад я. Чна и кардал дамахзава, шадвалзава.
Чаз чир хьайивал, Алибег Фатахо-вахъ тариф ийиз  жедай архаяр, багъ-рияр, невеяр хьана. Абурукай гзафбур регьметдиз фенва. Чпин руьгьер секин, тIварар гьуьндуьр хьурай. Амайбуруз яргъалди тир сагълам уьмуьр, берекатар хьурай.