И кар квез герек ава лугьудайбурни хьун мумкин я. И кардин кьилин себеб кIвалах авай гьалдин ва зегьмет хуьнин жигьетдай гъакъикъи информация къачун я.
Зегьметдин кодексдин 212-статьядихъ галаз кьадайвал, зегьмет хуьнин ва кIвалахдин хатасуз шартIар таъминарунин жигьетдай кIвалах гузвайда (работодателди) зегьметдин шартIар авай гьалдин гьакъиндай кIвалахдин чкайрин аттестация тухун лазим я.
Чи республикада 5,6 агъзур карханадикай ва организациядикай кIвалахдин шартIарин жигьетдай анжах 82 чкада аттестация тухванва, ида абурун умуми кьадардин анжах 1,5 процент тешкилзава. Ихьтин гьалдин себебни, аквадай гьаларай, рабочий чкайрал производстводин чIуру гьалар ахтармишун лабораторийра кьиле тухун патал организацийрихъ, неинки пулунин такьатар тахьунихъ галаз алакъалу я, гьакI абур кьиле тухунин чарасузвилихъни бес кьадарда агъазвач. Зегьметдин законодательстводин надзор ва контроль кьиле тухузвай органрин пешекарри и жигьетдай авай кимивилер дуьздал акъуддайлани гзаф руководителри абур кьиле тухуникай «менфят» авачирвиляй чеб и кардал машгъул тахьунин себебар жагъуриз алахъзава, багьнаяр акъудзава.
Гьакъикъатдани, и кар квез герек я?
И кар кIвалахдал кьабулзавай работникриз рабочий чкайрал кIвалахдин шартIарин, гьакIни залан, зиянлу ва хаталу кIвалахдин шартIарай абуруз къвезвай компенсацийрин (алава гъакъидин) ва гарантийрин (маса кьезилвилерин) гьакъиндай, виликамаз мажбури яз ва тайин вахтарилай медицинадин рекьяй ахтармишун кьиле тухун лазим тирбурун, производствода бедбахтвилин дуьшуьшра ва пешекарвилин начагъвилерай работникар социальный жигьетдай мажбури страхованидин къурулушда страховой тарифдиз гьихьтин кьезилвилер ва алаваяр аватIа расчет акъудун, зегьметдин договорда зегьметдин залан, зиянлу ва хаталу шартIара кIвалахдай компенсацийрин ва зегьметдин шартIарин гьакъиндай зегьметдин договорда тунвай характеристикаяр (делилар) бинеламишунин жигьетдай гьакъикъи информация гун патал герек я.
Россиядин Федерациядин Прави-тельстводи 2008-йисан 20-ноябрдиз 870-нумрадик кваз акъудай «Об установлении сокращенный продолжительности ра-бочего времени, ежегодного дополни-тельного оплачиваемого отпуска, повы-шенной оплаты труда работникам, занятым на тяжелых работах, работах с вредными и (или) опасными и иными особыми условиями труда» Постанов-ленидин бинедаллаз зегьметдин зиянлу шартIара кIвалах авунай и ва я маса компенсация гудайла кIвалахдин шартIа-рай рабочий чкайрин аттестация тухун чарасуз герек я.
ИкI, ихьтин шартIара кIвалахзавай работникар патал рабочий чкаяр аттестация авурла агъадихъ галай компен-сацияр тайинарнава:
- РФ-дин Зегьметдин кодексдин 92-статьядихъ галаз кьадайвал, тIими-ларнавай рабочий вахт гьафтеда 36 сятдилай гзаф тушиз;
- пул гузвай гьар йисан алава отпуск календардин 7 йикъалай тIимил тушиз;
- зегьметдин гьакъи хкажун зегьметдин дуьз шартIар авай жуьреба-жуьре кIвалахрин жуьреяр патал тайинарнавай тарифдин ставкадин (окладдин), яни мажибдин 4 процен-тдилай тIимил тушиз.
Винидихъ чун рахай кIвалахдин, отпускадин, вахтар мажиб хкажунин ва компенсацийрин кьадарар, абур гунин шартIар гележегда яшайишдинни зегьметдин алакъаяр гуьнгуьник кутунин жигьетдай Россиядин пуд терефдин комиссиядин теклиф фикирдиз къачуналди, РФ-дин здравоохраненидин ва социальный рекьяй вилик тухунин Министерстводи тайинарда.
Са бязи карханайрин руководителри рабочий чкайрин аттестация тухудайла, пулунин такьатар кьенят авунин мураддалди, чпихъ тайин кIвалахдин рекьяй и кар патал лицензия авачир «кьилдин тежриба тухузвай» пешекаррикай, ахьтин гуьзчивал тухудай ихтияр (аккредитация) авачир лабораторийрикай менфят къачузва. Нетижада ахьтин руководителар рабочий чкаяр кьвед лагьай сеферда аттестация тухуниз, алава харжияр акъудуниз мажбур жезва.
Рабочий чкаяр аттестация авунин ери таъминарунин зегьметдин шартIарин государственный экспертиза я. Алай вахтунда и кIвалах зегьметдин ва Дагъустан Республика социальный рекьяй вилик тухунин Министерстводин хиве тунва.
