Куьруь къейд: М. А. Ягъибегов 1958-йисуз Цмуррин хуьре гзаф аялар авай (11 аял) хзанда дидедиз хьана. Хуьре сифтегьан 3 класс куьтягьай ам 1972 йисуз Дербентдин 2-нумрадин школа-интернатдиз рекье туна. Хъсан зигьин ва кьатIунар авай гадади анаг 1976-йисуз Похвальный грамотадалди акьалтIарна. Куьруь вахтунда Туьркменияда наф-тIадин мяденра бурильщикдин куьмекчи яз кIвалахна. Гуьгъуьнлай ада Киевда 1978-йисуз пожарно-технический школа лап хъсан къиметар аваз куьтягьна.
Полтава шегьерда Советрин Армиядин жергейра аваз, яргъал мензилдиз фидай авиацияда взводдин командир яз къуллугъ авуна. КПСС-дин членвиле кандидат яз армиядай хтай ам В. И. Ленинан тIварунихъ галай ДГУ-дин юридический факультет 1986-йисуз агалкьунралди акьал-тIарна. Гьа йисалай эгечIна Махачкъалада «Росгалантерея» алишверишдин базада юридический отдел
И йикъара чун чи районда кардик квай ДР-дин юстициядин министерстводин адвокатурадин палатадин адвокат Ягъибеков Мурсал Абдулашимовичахъ галаз гуьруьшмиш хьана ва адавай са шумуд суалдиз жаваб гун тIалабна.
Агъадихъ чна адахъ галаз авур суьгьбет гузва.
- Мурсал Абдулашимович, эхиримжи йисара халкьдиз вири азадвилер авай правовой государство арадал гъун патал чи уьлкведа цIийи-цIийи Законар, РФ-дин Президентдин Указар ва гьакIни маса правовой актар, документар кьабулзава. Чи халкь и кардиз гьикI гьазур я, адавай а законрикай менфят къачуз жезвани?
- Эхь, Куьне лагьайвал, чи Госдумади гзаф законар кьабулзава, Президентди Указар ва маса правовой актар акъудзава. Зун юрист яз абур чал агакьна, кIелна, заз абурукай тамам менфят къачудай мумкинвал гьамиша жезва. Бес жергедин ватандашди вуч авурай. Чал абур са жуьреда агакьни ийизва, амма жергедин агьалидиз абур акъатнаватIани чир жезвач, эгер менфят къачун анихъ амукьрай. Им акI лагьай гаф туш хьи, халкьдиз абур лазимни къвезвач. Ваъ халкьдиз герек хъсан законарни кьабулзава. Амма абур уьмуьрдиз кечирмишун патал са вуч ятIани бес жезвач. Яни, юристрин чIалалди лагьайтIа, а законар кьиле тухунин, механизм вахтунда кардик кутаз жезвач, и жигьетдай гзаф четинвилер гьалтзава.
- Куь патав инсанар куьмек тIалабиз асул гьисабдалди гьихьтин месэлайрай арзаяр гваз къвезва?
- Эхиримжи вахтара агьалияр чи патав гзафни гзаф чилин месэлайрай, хзанар чара хьунин, кIвалер, эменни паюнин жигьетдай арзаяр кхьин ва ихьтин гьуьжет алай маса месэлаярни гьялунин карда куьмек тIалабиз къвезва. Гьелбетда, им маса гъвечIи тахсиркарвилер, чуьнуьхунар, чуьруькар амач лагьай чIал туш.
Гзаф тахсиркарвилер, зи фикирдалди, чи районда бейкарвал себеб яз жезва. И жигьетдай чи район республикада кIвенкIвечи чкайрикай санал ала. И кардин себебни гзаф майишатар ва карханаяр чкIун я. Виликдай 3 сменада кIвалахиз, рабочияр бес тежез, студентарни желбзавай (сезондиз) машгьур Кьасумхуьруьн консервиярдай завод гила гьакI акъвазнава, я ана артух гьялдай шейни (продукция) авач. ЦIийи багълар, уьзуьмлухарни гила кутаз башламишнава. Берекатлу, хуьруьн майишатдин метлеб авай чилерни асул гьисабдалди бязи дуьшуьшра а чилин къадир авачирбуру яргъал вахтунин кирида къачунва ва икI мад. Нетижада жегьилриз кIвалах авач. Садбур чуьнуьхунрал мажгъул жезва, садбур кIвалах ийиз патарал физва. Жегьилрин арада ички, бейгьуш квай шейэр ишлемишзавайбурун кьадар артух жезва.
- Мурсал Абдулашимович, малум тирвал, алатай йисуз зегьметдин гьакъиндай РФ-дин цIийи законадательство («Трудовой кодекс») кьабулнава. Ана агьалияр патал гьихьтин цIийивилер ава?
- Зегьметдин гьакъиндай цIийи законодательствода гьам кIвалахзайди ва гьамни кIвалах гузвайди патал еке ихтиярар ва везифаяр тайинарнава. Гьа са вахтунда, кIвалахзавайди а законрин гъавурда тахьун себеб яз, идарайрин ва карханайрин руководителри, чпин къуллугъдин векилвилерикай менфят къачуналди, чпин ихтиярар артухарзава, идалди Закондин истемишунрал амал ийизвач, зегьмет чIугун патал зегьметчидин законлу ва Конституцияда тайинарнавай ихтиярар чIурзава.
Ахьтин ихтиярар чIурунин месэлайра суддал закондив кьадайвал дуьз къарар кьабулун патал чун лазим куьмек гуз алахъзава. Абурни асул гьисабдалди мажиб вахтунда тагунин профсоюздин комитетдин къарар, меслят авачиз кIвалахдилай алудунин, гьахъ-гьисабар (расчетар) вахтунда ва законрин истемишунрихъ галаз кьадайвал тавунин ва маса месэлайрихъ галаз алакъалу яз.
Бязи вахтара, работник вичизни хабар авачиз, са ставкадилай зур ставкадал хкизвай, разрядар тIимиларзавай дуьшуьшарни жезва.
- КIвалахзавайдан къуллугъ (штат) акъвазардайла (сокращение) и кIвалах закондин бинедаллаз гьикI кьиле тухун лазим я?
- Эхь и месэладайни чи патав арза гуз кIанзавайбур къвезва. Бейкарвал алай шартIара им, гьелбетда, гъвечIи месэла туш. Зегьметдин Кодексдин бинедаллаз къуллугъ сокращать ийидайла, руководителди, яни кIвалах гузвайда, а работникдиз 2 вацран виликамаз тагькимарун ва работодателди акъудзавай приказдал къул чIугун герек я.
- РФ-дин Зегьметдин Кодексдин 81-статьядихъ галаз кьадайвал, государстводин орган чукIурдайла ва я кьилдин къуллугъ атIудайла а къуллугъчидиз виликдай ам алаз хьайи кIвалахдин юкьван мажибдин кьадарда аваз (выходной пособие квачиз) сифте 2 вацра пул гуда, эгер адаз 2 вацра кIвалах тахьайтIа, пуд лагьай вацрани пул гуда. Работодателди сокращать авурбурун списокар биржадиз агакьарун лазим я.
Эгер государственный къуллугъчидиз адан къуллугъдихъ ва образованидихъ галаз кьадайвал маса къуллугъ жагъуриз тахьайтIа, ам са йисан къене ара атIунар авачир госслужащидин стаж хуьналди ва «резервда ава» кхьена къалуруналди, госслужащийрин реестрада твада (ст. 16 ФЗ «Об основах гос.службы в РФ» от 31.07.1995г за №119-ФЗ». Штат амачирла, зегьметдин книжка вахкудайла, вири расчетар авун герек я.
- Гьуьрметлу адвокат, мажибар энгел хьайила, Закондин бинедаллаз гьихьтин серенжемар кьабулиз жеда?
- РФ-дин Зегьметдин Кодексдин 136-ст. бинедаллаз авур кIвалахдин гьакъидин кьадар (мажиб) акъуддайла руководителди, яни кIвалах гузвайда талукь вахтунда адаз къвезвай мажибдин асул паярикай кхьена хабар гун герек я. Работникриз мажиб гун энгеларай ва зегьметдин гьакъи гунин карда жезвай маса татугайвилерай руководитель мажиб гун энгел жез хьайитIа, (15 йикъалай гзаф тушиз вахтунда) работникриз и кардикай кхьена хабар гуниз мажбур я. Эгер руководителди и жигьетдай вичин хивевай везифаяр кьиле тухун тийиз хьайитIа, работникдивай Зегьметдин Кодексдин 391, 392,393 ва 395 ст. бинедаллаз мажиб, моральный ва материальный зиян вахчун патал суддиз арза гуз жеда.
- Мурсал Абдулашимович, чи суьгьбетдин эхирдай мадни са ихьтин суал гуз кIанзавай. Армиядай хтанвай ва са кьадар яшар хьанвай жегьилриз хзан кутун патал кIвалах жагъизвач. Ахьтинбуру вуч авун герек я?
- Эхь, четин месела я. Амма и жигьетдай чи уьлкведа хъсан законар, милли проектар кьабулнава. КIанзавайди абур уьмуьрдиз кечирмишдай механизм кардик кутун я.
- Суалриз тамам жавабар вахкунай чухсагъул. Чаз Квехъ чи халкь патал чарасуз герек тир куь хивевай жавабдар кIвалахда агалкьунар хьана кIанзава.
- Суьгьбетда халкьди еке интерес ийизвай и месэлаяр къарагъарунай Квезни чухсагъул. КIелзавайбур патал чи адресни гуз кIанзава: Кьасумхуьр, М. Стальскийдин переулок,6. Мадни, герек месэладин патахъай агьалийривай агъадихъ галай телефондин нумрайриз зенг авуна хабар кьаз жеда: 3-17-90 ва я 89285415628. Къуй чи газетдин таъсиб ва тираж мадни артух хьурай.
