Эхиримжи йисара Федеральный законрин бинедаллаз чкайрин муниципальный тешкилатриз еке ихтиярар ганва. Муькуь патахъай абурун хиве хуьрерин социальный месэлаяр гьялунин, агьалийрин яшайишдинни дуланажагъдин шартIар хъсанарунин, налогар кIватIунин ва маса рекьерай еке везифаярни тунва. Чи райондин «сельсовет Цмурский» муниципальный тешкилатда и кIвалахар гьикI тешкилнава? И ва маса месэлайрикай суьгьбет авун патал и йикъара чун и тешкилатдин кьил Р. А. Алибеговадихъ галаз гуьруьшмиш хьана.
- Раида Алибеговна, сифтедай чаз куьне муниципальный тешкилатдик акатзавай хуьрерикай ва анрин агьалийрин кьадардикай лагьанайтIа кIанзавай.
- Районда авай хуьрерин муниципальный 16 тешкилатдин арада чиди чIехибурук акатзавач. Адак Цмур (агьалийрин кьадар – 633), Ичин (331) ва Качалхуьр (213) акатзава. Тариф авун туш: чи агьалияр гьуьрмет-хатур кIани, зегьметдал рикI алай инсанар я.
- Хуьрерин муниципальный тешкилатар къенин девирда чкадал алай власть я. Адаз еке ихтиярар ганва, мисал яз, налогар кIватIунин рекьяй. И месэла гьи гьалда ава?
- Налогар кIватIунин месэла пис туш. И рекьяй чна эхиримжи йисара планар тамамарзава. Мисал яз 2009-йис къачун. Хуьруьн поселенидин бюджетдиз, план 141 агъзур яз, хсуси доходар 157 агъзур манат атана. Кьилди-кьилди къачуртIа, чилин налогди 49 агъзур, эменнидин налогди 34 агъзур, физический ксарин доходрилай къвезвай налогди 74 агъзур манат тешкилна. Мадни, чи бюджетдиз 1292 агъзур манат дотация яз гайи пул атана.
Бюджетдиз атай пулунин такьатрикай рахадайла, ихьтин са кардикайни лугьуз кIанзава. Чи тешкилатдик акатзавай хуьрера тIвар-ван авай алимар, генералар, чIехи дережайрин гьакимар, са гафуналди, къанажагълу рухваярни рушар гзаф ава. Абуруни чаз пулунин такьатралди, гьакIни чпин патай рекьер, муькъвер туькIуьруналди, общественный дараматар эцигуналди куьмекар гузва. Шазни чаз абуру 1400 агъзур манат пул гана.
- Пулунин такьатар куьне гьикI ва гьи рекьериз харж ийизва?
- Лагьана кIанда: бюджетдиз атай ва чаз куьмек яз гайи вири пул чна харжна куьтягьна. Чна пулунин такьатар, хуьруьн Собранидин депутатрихъ, агъсакъалрин Советдихъ галаз меслят хьуналди виликамаз планламишнавай рекьериз харж авуна. Инал заз авур кIвалахар къалурзавай са шумуд мисални гъиз кIанзава. Цмуррин хуьре Шайдаеври эцигай кIелунинни спортдин Центрадин вилик квай майдан асфальт цана къайдадиз гъана, 40 метрдиз чиликай турбаяр кутуна. И рекьериз, талукь тирвал, 230 ва 20 агъзур манат пул харжна. Ичинрин хуьруьз хъфизвай вацIал алай муьгъ ремонт хъувуна. Цмуррин хуьре 205 метрдиз канализация тухвана.
Пуд хуьруьн клубрани ремонтрин кIвалахар тухвана. 3 километрда электро-линияр дегишарна, анра цIийи столбаяр акIур хъувуна. Цмурдал кьилин куьчедиз херхем вегьена, дуьзарна. Рекьин къерехда масанриз фин патал машинар гуьзлемиш-завай инсанар акъваздай кьур эцигна.
Работникриз мажибар, налогар ва коммунальный къуллугъриз пулар гана.
За винидихъ чаз пулунин такьатралди, гьакIни чпин патай хийирдин са кар-кIвалах авуналди куьмекар гузвай инсанар ава лагьанай. ИкI, шаз машгьур хуьруьнви Гь. Гь. Шайдаева ва Москвада кардик квай «Ильев» фирмадин руководитель О. Гьажи-мурадова чпин такьатралди Цмурдал цин линия ремонт хъувуна, аник цIийиз турбаяр кутуна.
Куьлуь-шуьлуь хейлин маса кIвалахарни авуна.
- Раида Алибеговна, алай йис патал квехъ гьикьван бюджет ава? Йисан эхирдалди ам ацIуриз жедани?
- Алай йисан бюджет, виликан йисарив гекъигайла, писди туш. Ада, райондай гузвай дотациярни кваз 1484 агъзур манат кьазва. Налогар к1ват1унин планар чна кьилизни акъудда, гьикI лагьайтIа, гьа пулни хуьрерин рехъ-хвал туькIуьруниз, социальный ва аваданламишунин кIвалах-риз серф ийизва эхир.
- Хуьрерин агьалияр квел машгъул я? Абуру чпин кьил квел хуьзва?
- За винидихъ лагьанай, чи хуьрерин агьалияр халис зегьметкеш инсанар я. Хуьруьн поселенидин сергьятда 1 СПК, 234 кьилдин ксарин куьмекчи майишатар кардик ква. Анра инсанар хуьруьн майи-шатдин продукция гьасилунал машгъул я.
Ихьтин са кардикайни лугьун. Са 3-5 йисан вилик чи пуд хуьрени кIвалин гьайванрин кьадар тIимил хъхьанвай. Гила мад агьалияр мал-хеб, кIвалин къушар гзаф хуьз эхгечIнава. Алай вахтунда хуьрерин агьалийрихъ 475-далай виниз малар, 1125-далай виниз лапагар ава.
Мадни, хуьрера 8 туьквен, 3 клуб, 2 библиотека, фельдшервилинни акушер-вилин 3 пункт, 3 школа ава. Хейлин инсанри гьанрани кIвалахзава, мажиб къачузва.
Гьелбетда, хуьрера кIвалахдик квачир бейкар инсанрин кьадарни тIимил туш. Чун абур са кар-кIвалахдал машгъул жедай шартIар яратмишун патални чалишмиш жезва.
- Алай йисуз куьне гьихьтин кIвалахар тухун планламишнава?
- Фикирдик квай кIвалахар гзаф я. ИкI, чаз Ичиниз физвай муьгъ ремонтна акьалтIариз кIанзава. Качалхуьрелай Цмурдал къвезвай, гьакIни амай хуьрериз физвай рекьер ремонт хъийида.
