23-февралдиз чи уьлкведа Ватан хуьзвайбурун югъ государстводин сувар яз къейдзава.
1918-йисуз Германиядин кьушунрин винел Красный Армияди гъалибвал къазанмишунин гьуьрметдай 23-февраль официальнидаказ сувар яз къейд ийиз башламишнай.
Халкьдин гегьенш къатар Ватан хуьн патал, гъиле яракь кьуна къарагъун ва Красный Армиядин дестейри Германиядин чапхунчийриз игитвилелди аксивал авун лишанламишун яз 23-февраль гуьгъуьнлай вири халкьдин сувар – Советрин Армиядин ва Гьуьлерин дяведин Флотдин югъ яз къейд ийиз хьана. 1993-йисалай адаз Ватан хуьзвайбурун югъ лугьузва.
Чи уьлкведин аскеррив халкь гьамиша еке гьуьрметдивди, кIанивилелди эгечIиз хьайиди я. И кар Ватан хуьзвайбурун югъ государстводин сувар, кIвалах тийидай югъ яз малумарунин Указ акъудуни, РФ-дин Зегьметдин цIийи кодексдани и положение тестикьаруни мад сеферда гужлудаказ субутарзава.
И важиблу сувар фикирда аваз чаз къе Ватандин ЧIехи дяведин женгера телеф хьайи вири кьегьал аскерар рикIел хкидай, СССР-дин ва Россиядин Федерациядин Яракьлу Къуватрин баркаллу ветеранриз гьуьрметдай, алай аямдин четин шартIара аскервилин къуллугъ намуслувилелди тамамарзавай виридаз сагърай лугьудай мумкинвал ава.
Къейд авун лазим я хьи, дуьньядин сад лагьай дяве, граждан дяве, 19I8-1920-йисара Россиядиз къецепатан уьлквейрин кьушунар сухулмиш хьун, ислягьвилин шартIара Яракьлу Къуватар тешкилай девир, 1924-1925-йисара тухвай военный реформа, мажбуридаказ аскервилин къуллугъ тамамарунин гьакъиндай Закон кьабулун ва масабур.
Вич тешкилайдалай инихъ 92 йис алатнавай Россиядин Яракьлу Къуватрин игитвилин вири тарихди абур Ватан хуьнин барадай чпин пак буржидиз ян тагана вафалу тирди инанмишардай тегьерда къалурзава.
ЧкIанвай гьалдай экъечIнавай, каш арадай акъуднавай чи уьлкве, адан Яракьлу Къуватар, хирер сагъ хъийидалди мад агъур имтигьандиз чIугуна. Фашистрин Германияди чи уьлкведал вегьена, Ватандин ЧIехи дяве башламиш хьана.
1941-1945-йисара фашистрин Германиядин кьушунрихъ галаз кьиле фейи къати женгера дагъустанвийри еке кьегьалвилер къалурна. Душмандикай Ватан хуьнин вири йисара фронтдиз Дагъларин уьлкведай 180 агъзур итимни дишегьли фена. Абурукай гзафбур государстводин наградайриз лайихлу хьана, 59 касдиз лагьайтIа Советрин Союздин ва Россиядин Игитвилин чIехи тIварар гана.
Дагъустанвийрикай 7 кас Баркалладин вири пуд дережайрин орденрин сагьибар хьана. Ачухдиз лугьуз жеда, дяведин I4I8 югъни советрин аскерри гьич тешпигь авачир хьтин игитвал, къастунал кIевивал, халкьдиз, гьукуматдиз ва аскервилин буржидиз вафалувал къалуруналди акьалтIарна. Гьа четин ва къалабулух квай йисара мадни керчекдиз советрин инсанрин гьакъикъи ватанпересвилин, ахлакьдин, уьтквемвилин ерияр ачух хьана. Абурун кьегьалвилер, чи инсанрин къурбандар себеб яз фашистрин Германияди лукIвиле тур маса халкьаризни азадвал ахкуна.
Ватан, халкь хаталувилик акатай макъамда Кьиблепатан Дагъустандин агьалиярни къерехда акъвазнач. КичIевиликай, чанар къурбанд хьуникай къурху авачир чи ватанэгьлийри женгера, гьужумра викIегьдиз иштиракна. Аскервилин буржи кьегьалвилелди, са лекени алачиз тамамарай чи 5 кьегьал Советрин Союздин Игитар Валентин Эмиров, Гьасрет Алиев, Араз Алиев, Эсед Салигьов, Мирзе Велиев халкьдин рикIел алама ва абур гьамиша рикIелни хуьда.
Чи рикIелай Афгъанистанда кьиле фейи женгерин иштиракчийрин викIегьвал гьич садрани алудиз жедач. Абурун арада чи райондай 84 касди иштиракна, абурукай 4 касди чпин чанар къурбанд авуна, 7 кас хтайдалай кьулухъ хьайи хирерикди кьена. Абурукай хейлинбуруз орденар ва медалар гана. Афгъанистанда интернационалиствилин буржи ян тагана кьилиз акъудунин ва Ватандиз вафалувал къалурунин жигьетдай викIегьвал, уьтквемвал къалурай лезги хва Абас Исрафилов Россиядин Федерациядин Игитвилин тIварцIиз лайихлу хьана.
15-февралдиз Советрин аскерар Афгъанистандай акъудайдалай инихъ 21 йис тамам хьана. Гзаф диде-бубайрин, вахарин, сусарин рикIер чIулав авур а дяведа телеф хьайибурун тIварар эбеди яз тун патал школаяр, куьчеяр абурун тIварарихъ янава.
Россиядин алай аямдин армияди чи государстводин женгерин баркаллу адетрал кIевелай амал ийизва. Женгинин рекьел элячIдай чIавуз Россиядин аскерри чпин бубайрилай ва чIехи бубайрилай чешне къачуналди, Ватандиз вафалудаказ къуллугъда лагьана кьин кьазва.
И кьин гьакIан буш гафар туширди 1999-йисан августдизни сентябрдиз кьиле фейи вакъиайрини керчекдаказ къалурна. Чи накьварал къуншидал алай Чечен Республикадай экстремистар атай чIавуз Дагъустан хуьн патал республикадин вири халкьарин векилар кIвачел къарагъна ва Россиядин Яракьлу Къуватрин аскеррихъ галаз санал абуру бандитриз уьтквемвилелди кьулухъди рум гана. Абурун кьегьалвилер Ватандин цIийи тарихда эбеди яз амукьда.
Дяве куьтягь хьанвач, инсанар гилани телеф жезва. Конституционный къайда хуьнин барадай вичин буржи кьилиз акъуддайла, телеф хьайи Кьулан-СтIалрин хуьряй тир чи районэгьли, Хунзах районда авай сергьятдал погранзаставадин начальник Халикьов Радим Абдулхаликьович, 2003-йисан декабрдин вацра Дагъустандин ЦIунти райондиз гьахьай бандитрин дестедихъ галаз кьиле фейи ягъунра телеф хьана. Ватандин сергьят паквилелди хуьнин карда къалурай викIегьвилерай Радим Халикьоваз Россиядин Игитвилин тIвар гана.
Алатай йисан январдин вацра РФ-дин Президент Дмитрий Медведева Радим Халикьован диде-бубадиз «Диде-бубавилин баркалладин» орден гана.
Вахтар къвез алатзава. Дяведи чи уьмуьрда дегишвилер твазва. Алай вахтунда чи Ватандин жуьреба-жуьре пипIера чи рухвайри чпин аскервилин буржи намуслудаказ кьилиз акъудзава, чпин диде-бубайрин, чIехи юлдашрин несигьатар рикIел алаз, чпин везифаяр пакдаказ кьилиз акъудзава.
Абурун лап чIехи паюни женгинин техника са куьруь вахтунда чирзава, абурукай вини дережадин пешекарар, женгинин рекьяй отличникар жезва.
Къуллугъ лап хъсандиз кьилиз акъудзавай, аскервилин баркаллу адетар давамарзавай аскеррин командиррилай хейлин диде-бубайриз, кIелай ва тербия гайи школайрин муаллимрин коллективриз чухсагъулдин чарар хквезва. Идан себебни ам я хьи, акьалтзавай несил ватанпересвилин, интернационализмдин руьгьдаллаз тербияламишзава. Школайра ва махсус чирвилер гудай учебный заведенийра жегьилар армияда къуллугъун патал гьазурунин серенжемар тухузва, Ватандин ЧIехи дяведин, Афгъанистанда ва Чечняда кьиле фейи вакъиайрин иштиракчийрихъ галаз гуьруьшмишвилер тешкилзава.
Чун а кардихъ инанмиш я хьи, армия гележегдани вири государстводин интересар хуьнин эвелимжи сенгеррал жеда, ада вичин вилик эцигнавай месэлаяр, абур гьикьван четинбур хьайитIани, лайихлудаказ кьилиз акъудда.
