Ингье, 2009-йис вичин тарихдиз фена, цIийи 2010-йисни вичин ихтиярда гьатнава. Алатай йисан нетижаяр веревирд авунихъ галаз санал гьар са идарада ва карханада цIийи йис патал цIийи мумкинвилер жагъуриз алахъда ва цIийи сенгерар тайинарда.
И йикъара чи махсус корреспондент районда виридалайни чIехиди тир «сельсовет Касумкентский» муниципальный тешкилатдин кьил, анин депутатрин Собранидин председатель Бремов Брем Керимовичахъ галаз гуьруьшмиш хьана. Абурун арада кьиле фейи суьгьбет чна чи газет кIелзавайбурун фикирдиз гъизва.
- Брем Керимович, Куьне регьбервал гузвай Кьасумхуьруьн поселенидик шумуд хуьр акатзава ва анра вири санлай кьурла, гьакIни зегьметдиз къабил тир гьикьван агьалияр яшамиш жезва?
- Чи Кьасумхуьруьн поселенидик Кьасумхуьр (ЦIийи поселок, Алидхуьрни кваз), Сийидар ва КIахцугъар акатзава. Вири агьалийрин кьадарди 14 агъзур кас тешкилзава. Гьа гьисабдай яз Кьасумхуьрел 12 агъзурдалай виниз инсанар ( 2 агъзурдалай виниз домохозяйствояр), Сийидрин хуьре 1260 кас инсанар (200 далай виниз домохозяйствояр), КIахцугъани 700 касдилай виниз инсанар (120 домохозяйствояр) ава.
- Куьн 2007-йисан апрелдилай инихъ и чIехи муниципальный тешкилатдин кьиле акъвазнава. Вири и девирда Куь регьбервилик кваз тухвай кIвалахрикай рахайтIа, суьгьбет яргъалди фида. Квез алатай 2009-йисуз гьихьтин рекьерай ва гьикьван доходар атана?
- Чна 2009-йисуз чи бюджетдиз 14,5 миллион манатдин доходар атун планламишнавай: дотация яз гузвай 13945,2 агъзур манат, 4849 агъзур манат хсуси доходар ва 445,8 агъзур манат 2008-йисакай кумукьай пул.
- Дотациядин месэладин гъавурда чун акьазва, амма и хсуси (собственный) доходар куьн гьисабдай арадал къвезвайди я?
- Хсуси доходрик физический ксарин доходрилай къвезвай налог, садтир хуьруьн майишатдин налог, физический ксарин эмменидал къвезвай, чилин налогар, налогринбур тушир доходар акатзава. Куьгьне муькъвяй а кьиле авай кольцодал кьван ва гьакIни райцентрда асфальт цун патал райондин бюджетдай алава яз гун хъувур 4 миллион манатни кваз шаз чи бюджетдиз атай доходрин умуми кьадарди 18793,8 агъзур манат тешкилна.
- Лап хъсан. И пулунин такьатар гьикI ва гьи рекьериз харж авуна?
- А такьатар чна, чи депутатрихъ, агъсакъалрихъ галаз меслят гъуналди виликамаз планламишнавай рекьериз харж авуна. Кьилди къачуртIа, чна винидихъ къейд авурвал, адакай, райондин бюджетдай гайи 4 миллиондал чна мад са миллион манат алава хъувуна, 5 миллион манат пул 10 агъзур квадратдин метрдин кьадарда рекьера асфальт цуниз харж авуна. Идалайни алава яз, куьчейра херхем тунин, рекьер къайдадик кутунин ва асфальтдин ремонтрин кIвалахар тамамаруниз 1,5 миллион манат харжна. 2,5 миллион манат пул зирзибил ва яшайишдин амукьаяр хуьруьвай яргъаз, махсус чкадиз, акъудуниз харж авуна.
Хуьрерин сергьятра рекьерилай ва яд фидай хуьлер тирвал кутун патал 800 агъзур манатдихъ агакьна къимет авай ракьун ва астбестдинни бетондин турбаяр маса къачуна, ишлемишна.
ЦIийи 2 электротрансформатор къачуна ва эцигна, 300 метрдиз экверин цIийи линия тухвана, электрикдин маса линияр ремонтна. И рекьериз 550 агъзур манат серфна.
Сийидрин ва КIахцугърин хуьрерин Культурадин кIвалер (СДК-яр) хуьн патал (работникриз мажиб, налогриз ва коммунальный кьезилвилериз) санлай 950 агъзур манат, КIахцугърин СДК-дин ремонтриз 170 агъзур манат, и кьве хуьруьн библиотекадин работникризни мажиб яз 200 агъзур манат пул харж авуна.
Инвалидриз, ветеранриз, гзаф аялар авай хзанриз социальный жигьетдай куьмекар гунин (гьакIни КIахцугърин агьалияр газдалди таъминарунин) рекьериз – льготриз-коммунальный къуллугъриз 628 агъзур манат харж авуна.
Чи администрациядин дараматда текущий ремонтар тухуниз, анаг аваданламишунин рекьериз 250 агъзур, райцентрдал алай СтIал Сулейманан парк элкъуьрна ракьун мегьежривди кIевирунин, ана къелемар, цуьквер акIурунин ва аваданламишунин рекьериз 280 агъзур манат, ЦIийи муькъвяй Аминован куьчедиз кьван (райцентрдай тефидайвал) 600 метрдиз автомашинар фидай рехъ тухуниз 300 агъзур, куьгьне Чантархуьруьн сергьятда зирзибил гадарзавай чкадин патав кьейи малар кучуддай кьилдин чка (биотермическая яма) эцигуниз 497 агъзур, рекьера эквер хьун таъминаруниз 450 агъзур, райцентрдал тухузвай суваррин ва маса мярекатриз 450 агъзур манат харжна, цIаяр кьуникди ва маса бедбахтвилерикди зарар хьайибуруз куьмекар яз 35 агъзур манат пул гана. Вири и ва маса кIвалахрихъ галаз сад хьиз, ЦIийи поселокдин кIанихъ галай обелиск алай чка къайдадик кутунин ва аваданламишунин кIвалахриз 100 агъзур манат харж авуна. Чна гьакI СтIалрин 3 булах алай чкадилай 200 метрдиз 100 миллиметрдин диаметрдин хъвадай цин турба тухвана. Алидхуьрел 800 метрдиз хъвадай цин линия тухвана ва и кар давамарзава.
ЦIийи поселокда хъвадай цикай дарвал хьуниз килигна ЦРБ-дилай агъадихъ галай 3 куьчедиз (гьар куьчедиз кьве булах) халкьдин куьмекни галаз са километрни 200 метрдиз хъвадай цин линияр тухвана.
- Брем Керимович, гьелбетда, йисан къене авур вири кIвалахрикай куьруь суьгьбетда лугьун четин я. Квел кIвалахда гьихьтин четинвилер гьалтзава ва алай йисуз гьихьтин кIвалахар авун фикирдиз къачунва, 2010-йисуз куь бюджетдиз гьикьван доходар атун гуьзлемишзава?
- Эхь, четинвилерни авачиз туш. Кьилди къачуртIа, гзаф агьалийри хъвадай ва дигидай цин, рекьер авай гьалдин ва маса татугайвилерин гьакъиндай наразивилер ийизва. Эхь, са патахъай абур гьахъни я. Гьа са вахтунда а рекьериз харж ийидай такьатар чи хсуси доходрин гьисабдай арадал къвезвайди я. Амма чи гзаф кьадар агьалийри эменнидилай, чилелай къвезвай налогар ва маса коммунальный къуллугърай чпи гана кIанзавай пулар гузвач, абур суддал вахчудай чкадал гъизва. Къайдасузвилелди ва какатай чкайрал гадарзавай зирзибилдикай (гьатта салан кьиле цIай яна кудай пеш-кьални, картон-пакетни кваз), яд гудай хуьлер авай чиркин гьалдикай заз гьич рахазни кIанзавач. Эхь, и жигьетдай чи депутатрин гуьзчивал ва истемишунни лап зайиф я. Амма чи хуьрера ва куьчейра михьивал, къайда хьун чалай гьар садалай гзаф аслу я.
2010-йисуз чна фикирдиз къачунвай хейлин кIвалахар ава. Кьилди къачуртIа, Алидхуьрел хъвадай цин линияр тухун давамарда, Сийидрин хуьруьн Культурадин кIвал ремонт ийида.
Мумкинвилериз килигна (алава куьмекарни хьайитIа), чи административный дараматдин виликай физвай М. Стальскийдин переулокда адан патарив гвай гзаф улакьар физвай чкайра асфальт цада, куьгьне муькъуьн кьиле авай кольцодилай ЦIийи поселокдихъ хъфизвай рекьин эрчIи пата авай тротуар ва маса чIуру гьалда авай рекьерин бязи чкаяр ремонт хъийида. ЦIийи поселокда авай сурар мал-лапаг тефидайвал кIевирда ва аваданламишунин кIвалахар кьиле тухуда. Идахъ галаз сад хьиз, «Шагь-багъ» цIийи поселокда электрофикациядин месэладиз кьетIен фикир гуда, зирзибил гадардай цIийи автомашин къачуда, райцентрдал общественный гьежетханаяр, куьчейра кузвай эквер къайдадик кутада, михьивал хуьн патал кар кьетIдай серенжемар кьабулда ва икI мад.
2010-йисуз чна чи бюджетдиз вири санлай кьурла 12497 агъзур манатдин доходар атун планламишнава. Умудзава, муниципальный райондин руководстводини чаз чIехи ва важиблу кIвалахриз алава куьмек гуда. Эхь, пул хьайила кIвалахарни вилик фидайди я. Чна чи бюджетдиз атай пулар герек рекьериз ва дуьз харж авунал гуьзчивал ва истемишунни артухарда.
- Суалриз тамам жавабар вахкунай чухсагъул. Чаз Квехъ ва Куьне регьбервал гузвай коллективдихъ алай йисузни кIвалахда еке агалкьунар хьана кIанзава.
- Квезни чухсагъул. Къуй чи райондин газетдин тираж ва таъсир мадни артух хьурай.
