«Чаз сес гудай ихтияр це!» - истемишзава дербентвийри

Балугъ кьилелай башламишна китIида, лугьузва мисалда. Эхь, хейлин чIуру кIвалахар лап чIехи дережайрин руководителар, чиновникар себеб яз, мадни дуьз лугьун хьайитIа, абуру РФ-дин ва республикадин Конституцийрин, федеральный законрин истемишунрал амал тавун себеб яз кьиле физва. 2009-йисан 11-октябрдиз «Дербент шегьер» шегьердин округдин муниципальный тешкилатдин кьил хкягъун патал тухвай сечкияр и кардин шагьид хьана. Дагъустан Республикадин изберком къаришмиш хьуналди ва чпин чIуру кIвалахар кьиле тухунал МВД-дин, ОМОН-дин, СОБР-дин, Дербент шегьердин чкадин самоуправленидин, сечкийрин комиссийрин векилар желб авуналди, сечкийрин юкъуз гзаф тахсиркарвилериз, чIуру кIвалахриз рехъ гана, Конституциядин, законрин истемишунрал амал авунач. Идакай СМИ-дин такьатра гзаф  кхьена, и кар гилани давам жезва. 5000 йисалай виниз тарих авай къадим Дербент шегьердин агьалийриз ихьтин «сечкияр» гьич садрани икьван чIавалди акурди туш жеди.
Дербентда сечкияр фейидалай инихъ пуд вацралай гзаф вахт алатнава. ЯтIани, дербентвийрин ажугълувал куьтягь жезвач. ИкI, алай йисан 21-январдиз шегьердин Советрин Союздин Игит Абас Исрафилован тIварунихъ галай паркуна са шумуд агъзур кас инсанрин иштираквал аваз алатай йисан 11-октябрдиз кьиле тухвай сечкийра рехъ гайи тахсиркарвилериз ва шегьерда социально-общественный рекьяй арадал атанвай гьалариз талукьарнавай митинг кьиле фена. Ана шегьерэгьлийрилай гъейри республикадин шегьеррай ва районрай атанвай вишералди инсанрини иштиракна.
Митингдал сифте рахай правозащитник Муратхан Рабаданова адан иштиракчияр 2009-йисан 11-октябрдиз «Дербент шегьер» шегьердин округдин муниципальный тешкилатдин кьил хкягъун патал тухвай сечкийрин нетижаяр дуьзбур туширди яз гьисабай Дербент шегьердин суддин 2009-йисан 3-декабрдин къарардихъ ва и къарар дуьзди яз гьисабзавай Дагъустан Республикадин Верховный Суддин решенидихъ (2009-йисан 23-декабрдин) галаз танишарна.
- Чна сечкичийрин тереф къалурзавай Дагъустан Республикадин Верховный Суддин къарар кьилиз акъудун лазим я лагьай «Сад тир Россия» партиядин ЦИК-дин руководитель А. Воробьеван теклифдин тереф хуьзва, - лагьана докладчиди.
М. Рабаданова къейд авурвал, Россиядин Президент Дмитрий Медведевани Сад лагьай, Россия ва НТВ каналрин руководителрихъ галаз гуьруьшмиш хьайила Дербентда шегьердин кьил хкягъун патал кьиле тухвай сечкийра гзаф чIуру кIвалахриз, законар чIуруниз рехъ гайиди къейдна. Шегьерда сечкияр тухун хъувун чарасуз я.
Докладчиди, гьакIни адалай гуьгъуьниз рахай Дербентдин агьалияр тир А. Сафарова, Р. Гьажиражабова, А. Герейханова, Ш. Гьафизова, Ж. Тагьировади, Т. Уружевади, С. Султановади, К. Къурбанова ва масабуру (анал саки 15 кас рахана) сечкийрин юкъуз чиновникри, къайдаяр хуьдай органрин работникри, масанрай гъайи яракьлу дестейри гзаф агьалияр сесер гуникай магьрум авурдакай, рехъ гайи чIуру кIвалахрикай, социальный ва экономикадин месэлаяр гьялунин рекьяй шегьерда рехъ гузвай кимивилерикай, шегьерда ришветбазвал, коррупция, законсуз чилер, дараматар маса гун, агьалийрин законлу ихтиярар чIурун къвердавай артух жезвайдакай гегьеншдиз лагьана. Сечкийрин юкъуз сечкичияр нарази авур кIвалахар, асул гьисабдай, ихьтинбур я: сечкийрик  чиновникар къаришмиш хьун, сечкийрин 36 участокдикай 13 агалун, 12-да тамамвилелди кIвалах тавун, 20 агъзурдалай виниз сечкичийриз сес гудай мумкинвал тагун, законсуздаказ «чпин» кандидат патал бюллетенар вегьин, СМИ-дин такьатрин векилар сечкийрин участокриз ахъай тавун (журналист яз, сечкийрин юкъуз и кардин шагьид зуни хьана), къайдаяр хуьдай органрин работникри сечкийрин комиссийрин ва участокрин векилриз къурхуяр гун, абур гатун ва масабур.
Митингдал рахайбуру лагьайвал, 11-октябрдиз Дербент шегьерда РФ-дин Конституцияди ва законри кIвалахнач. Мадни дуьз лугьун хьайитIа, чпин гъиле власть авай гьакимри абурун истемишунрал амал авунач.
Митингдал рахайбурун ихтилатрай малум хьайивал, эхиримжи 8-10 йисан къене къадим шегьерда социальный, экономикадин ва маса рекьерай арадал атанвай гьалари, кьиле физвай чIуру кIвалахри, агьалийрин яшайишдин дережа агъуз аватуни, инсанриз кIвалахдай чкаяр тахьуни, мажибар вахт-вахтунда тагуни ва ихьтин маса кIвалахри шегьерэгьлийрик къалабулух кутазва. Шегьер абаддай, промышленность вилик тухудай, агьалийрин яшайишдин шартIар хъсанардай мумкинвилер, шартIар авазва. КIанзавайди мумкинвилер кардик кутадай, агьалийрин патахъай къайгъударвал ийидай кас – шегьердин кьил я. Митингдал рахайбуру лагьана: ахьтин кас ава, амни «Дербент шегьер» шегьердин округдин муниципальный тешкилатдин кьилин къуллугъдал шегьердин гзаф агьалийрин, тешкилатрин, ветеранрин тIалабуналди вичин кандидатура къалурай, республикадин дережадин чиновникар къаришмиш хьуналди гзаф сечкичийрив адан терефдиз сес гуз тун тавур Имам Музамудинович Яралиев я. Дербентвияр инанмиш я: гьахъ винел акьалтда, къадим шегьерда сечкияр тухун хъийида, абурувай чпиз кIандай кандидатдиз сес гуз жеда.
Митингдин эхирдай адан иштиракчийри Россиядин Федерациядин Президент Дмитрий Медведеван тIварцIихъ Дагъустан Республикадин Верховный Суддин гражданский делойрин рекьяй коллегияди 2009-йисан 11-октябрдиз Дербентда тухвай сечкийрин нетижаяр дуьзбур туширди яз гьисабунин ва абур акъвазарунин гьакъиндай Дербент шегьердин судди кьабулай къарардик дегишвилер кухтун тавунин гьакъиндай кьабулай решенидин истемишунар кьилиз акъудун ва  шегьерда адан муниципальный тешкилатдин кьилин сечкияр цIийиз тухун хъувун лазим тирди къалурнавай Резолюциядин проект кьабулна.
Чун инанмиш хьайивал, са шумуд агъзур касдин иштираквал аваз Дербентда кьиле фейи митингдал сечкичийрин метлеб сад тир: чпиз сес гудай ихтияр гун! Им, уьлкведин гражданар яз, абуруз Россиядин Федерациядин Конституцияди ва федеральный законри ганвай заминвал я.