Культурадин месэла - эвелимжи чкадал

Культурадин жигьетдай районда эхиримжи тамам тушир кьве йисан къене кьиле тухванвай ва гьакIни гъиле кьунвай кIвалахрикай, и рекьериз чара авунвай такьатрикай, спонсоррин куьмекдикай суьгьбет авун чна культурадинни информациядин управленидин начальник Султанагьмедов Тарлан Межидовичавай тIалабна. Агъадихъ чна адан суьгьбет гузва.
- Малум тирвал, чи халкьдин чеб арадай акъатнавай са жерге милли сеняткарвилер, суварар, хъсан адетар арадиз хкун, санлай халкьдин культурадин дережа хкажун, и жигьетдай агьалийриз къуллугъ авун хъсанарунин мураддалди, 2012-йисалди райондин культура вилик тухунин махсус программа кьабулнава. Адан сергьятда аваз эхиримжи тамам тушир кьве йисан вахтунда са жерге кIвалахар кьиле тухванва ва гъиле кьунва.
Алатай 2008-йис районда «Етим Эминан йис» лишандик кваз кьиле фена. Чи лезги литературадин классикдин 170 йисан юбилейдиз талукьарна вири хуьрерин мектебра, культурадин маканра адан уьмуьрдиз ва яратмишунриз талукьарнавай мярекатар, шиирар хуралай кIелунин конкурсар тухвана. Адан юбилейдиз талукьарнавай чIехи мярекатар чи культурадин Дворецда, гьакIни Махачкъалада республикадин дережада аваз кьиле фена.
Алай йис махсус къарардин бинедаллаз СтIал Сулейманан йис яз малумарнава. ЧIехи шаирдин 140 йисан юбилейдиз талукьарнавай серенжемар махсус пландин бинедаллаз тешкилнава.
Лезги халкьдин камаллу шаир СтIал Сулейманан 140 йисан юбилейдиз талукьарнавай мярекатар вири хуьрерин мектебра ва культурадин маканра хьиз, чи райондин векилрин иштираквални аваз, къунши Хив райондин КьванцIилрин хуьре, Беларусь Республикада авай са поселокда, 18-майдиз Махачкъала  шегьерда ва 19-майдизни Агъа СтIалдал, республикадай атанвай чIехи делегациядин иштираквални аваз, вини дережада кьиле фена.
Идахъ галаз сад хьиз, шаирдин мемориальный КIвал-музейдин вилик квай гьаят, экспонатар алай чкаяр, музейдиз физвай рехъ, кIвалерин варар, мегьежар цIийи хъувуна, къайдадик кутуна. Алай вахтунда «Кавказ» шегьре рекьелай чи райондиз гьахьзавай къекъуьндал, аквадай чкадал, шаирдин гуьмбет хкажун патал кIвалахар кьиле физва. Анал ял ядай гъвечIи паркни жеда.
И. М. Яралиеван инициативадалди ва гуьзчивилик кваз Алкьвадрал алай йисуз вичин 175 йисан юбилей къейдзавай чи баркаллу хва, зурба алим, арифдар ва шаир Алкьвадар Гьасан-эфендидиз ва адан тухумдиз талукьарна эцигнавай музей вичиз тешпигь авачир хьтин гуьзелди хьанва. Алай вахтунда   музейда экспонатар эцигунин ва аваданламишунин кIвалахар кьиле тухузва.
Чи машгьур генералар – Шайдаеври чпин хсуси такьатрин гьисабдай Цмурдал кIелунинни  спортдин центр эцигна, шад гьалара ачухунни алай йисуз чи культурадин ва спортдин уьмуьрдани лишанлу вакъиа хьана. РФ-дин Госдумадин депутат чи районэгьли Асанбуба Нуьдуьрбеговани вичин хсуси такьатрин гьисабдай ЦIийи поселокдин кIанихъ галай обелискдин патав Кьиблепатан Дагъустанда вичиз тешпигь авачир хьтин спортдин Дворец эцигун хиве кьунва. Алай вахтунда адан такьатрин гьисабдай ЦIийи поселокдин юкьван школадин дараматдин кьве патахъай физвай рекьера къир цунин кIвалахар башламишнава.
Райондин руководстводин инициативадалди ва спонсоррин куьмек, инвестицияр желб авуналди, СтIалрин «Пуд булах» алай чка хъсандиз тадаракламишзава, «Кпул ятар» санаторий-профилакторий гегьеншарзава, аникай чи халкьди ял ядай, сагъламвал мягькемардай курортдин зона туькIуьрзава. ЦIийи поселокдин кIанихъ галай обелискдин кьулухъ ветеранриз, вири агьалийриз чпин азад вахт акъуддай ва ял ядай чка – «Гъалибвилин парк» - туькIуьрун фикирдик ква. Вири ибур чи культура кIвачел ахкьалдар хъувунин ачух лишанар я.
Гила заз райондин руководстводи чи культурадинни информациядин управленидиз, культурадин Дворецдиз, хуьрерин культурадин КIвалериз гузвай куьмекдал акъвазиз кIанзава. Кьилди къачуртIа, алай йисан январдилай, зун культурадинни информациядин управленидин начальниквиле тайинарайдалай гуьгъуьниз, чкадин бюджетдин такьатрин гьисабдай культурадин Дворецдиз 200 агъзур манатдин къимет авай цIийи музыкальный аппаратура хкана. Райондин аялрин яратмишунрин КIвализ 98 агъзур манатдин къимет авай  милли парталар къачунва. Чна чи кIвалахдай кабинет патални 48 агъзур манатдин цIийи мебелни хканва.
КIвалах алай девирдин истемишунрихъ галаз кьадайвал тешкилун патал чи управленидиз 38 агъзур манатдин къимет авай цIийи компьютерни къачунва, ам мукьвара интернетдикни кутунва. Чна гьакI 86 агъзур манатдин къимет авай цIийи микрофонарни къачуна.
Чна райондин культурадин управленидин патав  халкьдин фольклординни этнографиядин «Кюре»  ансамблни тешкилнава. ЧIехибур ва гьакIни аялар патал (итимринни дишегьлийрин ва гадайринни рушарин) гьар категория патал 10 экземплярдин кьадарда аваз 450 агъзур манатдин къимет авай цIийи костюмарни къачун патал тендер малумарнава.
Культура хкажун патал адахъ кIевелай рикI кузвай савадлу инсанар, бажарагъар майдандиз акъудна кIанда. И мураддалди райондин руководстводи райондин краеведческий музей ачухнава. Адан директорвиле и жигьетдай вич савадлу пешекар тир Закир Ибрагьимов тайинарнава. Гьа са вахтунда ам зи заместителни я. Испикрин къенчIин къапар расунин сеняткарвал хьиз, чаз чи халкьдин куьгьне са жерге маса милли сеняткарвилерни арадал хкиз кIанзава. Кьилди къачуртIа, къизилдин гъаларалди нехишардай пешекар жагъанва ва икI мад.
За винидихъ къейд авурвал, райондин руководстводи райондин культурадин Дворец капитальный ремонт авуна, адаз чи халкьдин кьегьал хва, чи район патал са жерге менфятлу кIвалахар авур, вичелай гуьгъуьниз баркалладин гел тур регьметлу Ибадуллагь Гьажимирзоевич Тагьирован тIвар гун кьетIнава. И мураддалди культурадин Дворец капитальныйдаказ ремонт авуниз 5,400  агъзур  манатдилай виниз пулунин такьатар чара авунва. И жигьетдай гьеле хейлин кIвалахар кьилени тухванва.
ИкI, и кардал машгъул махсус бригададин членри куьруь са вахтунда банкетрин гъвечIи зал, дегьлиз капитальный ремонт авуна куьтягьзава. ДакIарар цIийибуралди эвезнава. Сад ва кьвед лагьай мертебадин вилик пата авай чIехи дакIарарни цIийикIа, гуьрчегдиз аквадайвал, туькIуьрнава. Чи фикирдик гьакI тамашачийрин залдани чимивал гунин система кардик кутун ва са жерге маса кIвалахарни тамамарун ква.
Ремонтрин кIвалахар 20-октябрдалди куьтягьун кьетIнава.
Алай вахтунда чи коллектив чи район тешкилайдалай инихъ 80 йис тамам хьунин юбилейдин мярекатдиз гьазур жезва, концертдин еке программа гьазурзава.